Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định Nga sẽ không khuất phục trước áp lực của Mỹ, dù thừa nhận các lệnh trừng phạt mới từ Washington nhằm vào Rosneft và Lukoil có thể gây ra “một số tổn thất”. Động thái này được dự báo sẽ làm rung chuyển thị trường dầu mỏ toàn cầu và khiến giá năng lượng tăng cao trong thời gian tới.
Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 23/10 lên tiếng chỉ trích các lệnh trừng phạt mới của Mỹ, gọi đây là “hành động thù địch và vô ích”. Theo ông, “không một quốc gia có lòng tự trọng nào lại hành động dưới sức ép từ bên ngoài.”
Tuyên bố này được đưa ra chỉ một ngày sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump công bố gói trừng phạt quy mô lớn nhắm vào hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất nước Nga – Rosneft và Lukoil – cùng gần ba chục công ty con trực thuộc. Đây là đợt trừng phạt đầu tiên của Mỹ kể từ khi ông Trump quay trở lại Nhà Trắng hồi đầu năm nay.
Washington cho biết mục tiêu của biện pháp này là “làm tê liệt nguồn thu dầu khí” – vốn là xương sống của nền kinh tế Nga – nhằm buộc Moscow phải chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine.
Cùng thời điểm, Liên minh châu Âu (EU) cũng thông qua một lệnh cấm nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga theo từng giai đoạn, đồng thời bổ sung hai nhà máy lọc dầu Trung Quốc vào danh sách trừng phạt.
Những động thái đồng bộ này được đánh giá là bước leo thang đáng kể trong chiến lược “vắt kiệt tài chính” của phương Tây nhằm vào Điện Kremlin.
Phát biểu tại Moscow, Tổng thống Putin mô tả các lệnh trừng phạt là “một nỗ lực tuyệt vọng của Washington nhằm thay đổi cục diện bằng biện pháp ép buộc”.
Ông khẳng định:
“Không quốc gia có chủ quyền nào lại cúi đầu trước áp lực. Những biện pháp này không làm suy yếu Nga – ngược lại, chúng chỉ khiến giá dầu toàn cầu tăng cao và gây thiệt hại cho chính các quốc gia ban hành chúng.”
Dù tỏ ra kiên định, ông Putin cũng thừa nhận hiếm hoi rằng nền kinh tế Nga “sẽ phải đối mặt với một số tổn thất nhất định”.
Theo số liệu từ Bloomberg, ngành dầu khí chiếm khoảng 20% GDP của Nga và là nguồn thu ngoại tệ quan trọng nhất cho ngân sách quốc gia. Việc Mỹ trừng phạt trực tiếp Rosneft và Lukoil – hai doanh nghiệp chiếm gần một nửa lượng xuất khẩu dầu thô của Nga – có thể khiến dòng tiền về Moscow bị thu hẹp đáng kể.
Một trong những diễn biến gây chú ý nhất sau tuyên bố trừng phạt của Mỹ là phản ứng thận trọng từ các khách hàng năng lượng lớn nhất của Nga – Trung Quốc và Ấn Độ.
Theo Reuters, Reliance Industries, tập đoàn tư nhân lớn nhất của Ấn Độ và là nhà nhập khẩu dầu Nga hàng đầu, đã phát tín hiệu giảm dần khối lượng mua vào, cho biết sẽ “điều chỉnh nhập khẩu phù hợp với hướng dẫn của chính phủ Ấn Độ.”
Trong khi đó, các công ty dầu khí quốc doanh Trung Quốc cũng tạm ngừng mua dầu thô vận chuyển bằng đường biển từ Nga, lo ngại bị liên đới với lệnh trừng phạt thứ cấp từ Mỹ.
Nếu hai khách hàng này cùng cắt giảm nhập khẩu, Moscow có thể mất đi hơn 35% lượng tiêu thụ xuất khẩu, gây sức ép lớn lên ngân sách quốc gia – vốn đang phụ thuộc vào dầu khí để tài trợ cho chiến dịch quân sự.
Không chỉ Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) cũng tăng cường sức ép lên Moscow bằng lệnh cấm nhập LNG theo lộ trình và trừng phạt hai nhà máy lọc dầu Trung Quốc là Liaoyang Petrochemical và Shandong Yulong Petrochemical – với cáo buộc hỗ trợ Nga trong việc né tránh lệnh cấm vận.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngay lập tức phản đối gay gắt, cho rằng EU “đang áp đặt các biện pháp đơn phương trái phép”. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Guo Jiakun tuyên bố:
“Trung Quốc không tạo ra cuộc khủng hoảng Ukraine và không phải là một bên trong xung đột. Chúng tôi kiên quyết phản đối các lệnh trừng phạt vô căn cứ.”
Sự kiện này đánh dấu lần đầu tiên EU nhắm trực tiếp vào các doanh nghiệp năng lượng lớn của Trung Quốc, phản ánh quyết tâm của phương Tây trong việc “khóa chặt” dòng chảy tài chính hướng về Nga.
Sau khi Mỹ công bố gói trừng phạt, giá dầu Brent đã tăng hơn 5% chỉ trong vòng 24 giờ, lên mức 97 USD/thùng – mức cao nhất trong gần 4 tháng.
Các chuyên gia dự báo giá có thể vượt ngưỡng 100 USD nếu Nga không kịp điều chỉnh dòng xuất khẩu hoặc nếu Trung Quốc và Ấn Độ giảm nhập khẩu đáng kể.
Ngoài ra, các biện pháp trừng phạt cũng đe dọa làm gián đoạn chuỗi cung ứng dầu toàn cầu. Nga có thể phải tăng cường sử dụng “tàu bóng tối” (shadow fleet) – đội tàu cũ kỹ không đăng ký rõ ràng – để vận chuyển dầu qua các tuyến hàng hải vòng vo, từ đó tăng chi phí logistics và rủi ro môi trường.
Theo Igor Yushkov – chuyên gia năng lượng tại Đại học Tài chính Nga – việc phụ thuộc vào mạng lưới trung gian phức tạp sẽ khiến chi phí bán dầu tăng lên, trong khi doanh thu thực tế lại giảm.
Dù chịu áp lực lớn, Điện Kremlin vẫn tỏ ra bình tĩnh. Nhiều chuyên gia Nga cho rằng Moscow đã có kinh nghiệm đối phó với trừng phạt phương Tây trong hơn ba năm qua và sẽ tìm ra lối đi mới.
Các kênh thanh toán thông qua Trung Đông, châu Phi và Đông Nam Á đang được Nga đẩy mạnh nhằm vượt qua hệ thống tài chính phương Tây. Ngoài ra, “đội tàu ngầm” chở dầu vẫn tiếp tục hoạt động, giúp Nga duy trì xuất khẩu tới các thị trường thân thiện.
Theo các nhà quan sát, khả năng thích ứng linh hoạt là lý do chính giúp Nga vẫn duy trì được dòng chảy năng lượng ngay cả sau khi G7 áp trần giá dầu và EU áp lệnh cấm vận vào năm ngoái.
Đối với nhà đầu tư quốc tế, diễn biến mới này báo hiệu một giai đoạn biến động mạnh của giá dầu và đồng ruble. Việc Nga bị hạn chế xuất khẩu có thể khiến nguồn cung thắt chặt, trong khi nhu cầu vẫn cao, đặc biệt vào mùa đông.
Chuyên gia phân tích của JP Morgan nhận định:
“Nếu Nga không tìm được kênh tiêu thụ ổn định trong vòng 60 ngày, giá dầu toàn cầu có thể tăng thêm 10–15 USD/thùng. Điều đó sẽ kéo theo lạm phát năng lượng tại Mỹ và châu Âu.”
Tình hình hiện tại tạo ra hai kịch bản chính:
Nga thành công trong việc né lệnh trừng phạt và duy trì xuất khẩu ở mức hiện tại;
Hoặc, các biện pháp trừng phạt thứ cấp của Mỹ khiến các nước trung gian rút lui, đẩy Nga vào thế bị cô lập tài chính sâu hơn.
Lời tuyên bố “Nga sẽ không bao giờ cúi đầu” của Tổng thống Putin một lần nữa cho thấy lập trường cứng rắn của Moscow trước áp lực phương Tây. Tuy nhiên, những tín hiệu từ thị trường năng lượng toàn cầu lại cho thấy một thực tế khác: lệnh trừng phạt đang bắt đầu tạo ra tác động rõ rệt, cả với Nga lẫn với giá dầu thế giới.
Cuộc đối đầu kinh tế Mỹ – Nga, với “mặt trận” chính là năng lượng, vẫn chưa có hồi kết. Giới đầu tư toàn cầu cần thận trọng trước mỗi biến động chính trị, bởi một quyết định từ Điện Kremlin hay Nhà Trắng đều có thể khiến giá dầu và thị trường tài chính đảo chiều chỉ trong vài giờ.
1. Vì sao Mỹ trừng phạt Rosneft và Lukoil vào thời điểm này?
Washington muốn cắt đứt nguồn thu chính của Nga để buộc Moscow phải ngừng chiến sự tại Ukraine, đồng thời gửi tín hiệu rằng Mỹ sẽ không dung thứ cho các hoạt động né tránh lệnh cấm vận.
2. Nga có thể vượt qua lệnh trừng phạt như thế nào?
Nga đang dựa vào các tuyến vận chuyển trung gian, đội tàu “shadow fleet” và hệ thống thanh toán phi đô la để duy trì xuất khẩu sang các thị trường thân thiện như Thổ Nhĩ Kỳ, UAE và một số nước châu Á.
3. Ảnh hưởng của lệnh trừng phạt đối với giá dầu toàn cầu là gì?
Ngay sau khi lệnh trừng phạt được công bố, giá dầu Brent đã tăng 5% và có khả năng vượt mốc 100 USD/thùng nếu nguồn cung từ Nga tiếp tục suy giảm.
4. Nhà đầu tư nên chú ý điều gì trong giai đoạn tới?
Các nhà đầu tư cần theo dõi biến động giá dầu, phản ứng từ Ấn Độ và Trung Quốc, cũng như khả năng Mỹ áp dụng lệnh trừng phạt thứ cấp – những yếu tố có thể định hình xu hướng giá năng lượng toàn cầu trong quý tới.
Tiếng Việt
English
