Washington, D.C. – Quan hệ kinh tế giữa Mỹ và Nhật Bản vừa bước sang một giai đoạn mới sau khi Tokyo cam kết dành ra 550 tỷ USD để đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng và sản xuất tại Mỹ. Theo thỏa thuận, hai bên sẽ chia đôi lợi nhuận từ các dự án cho đến khi Nhật Bản thu hồi toàn bộ vốn ban đầu. Sau thời điểm này, 90% lợi nhuận sẽ thuộc về Mỹ, còn Nhật chỉ giữ lại 10%.
Thỏa thuận được công bố bởi Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick hôm thứ Năm, chỉ một tuần sau khi Tổng thống Donald Trump hoàn tất vòng đàm phán mới về thuế quan với Tokyo.
Theo Lutnick, Nhật Bản sẽ cấp vốn cho các dự án do chính phủ Mỹ lựa chọn. Một ủy ban đầu tư gồm các quan chức cấp cao và chuyên gia kinh tế sẽ đề xuất danh sách dự án, trước khi trình lên Tổng thống Trump phê duyệt.
Các dự án ưu tiên bao gồm:
Nhà máy điện hạt nhân nhằm củng cố an ninh năng lượng của Mỹ.
Sản xuất dược phẩm thiết yếu, trong đó có kháng sinh, để giảm phụ thuộc chuỗi cung ứng bên ngoài.
Cơ sở hạ tầng hiện đại hóa như đường cao tốc, cầu cảng và nhà máy công nghiệp.
“Nhật Bản sẽ phải huy động vốn vay lớn để cấp cho các dự án này, nhưng về dài hạn họ sẽ được hoàn vốn đầy đủ và hưởng lợi từ thuế quan thấp hơn,” Lutnick cho biết trong chương trình Squawk on the Street của CNBC.
Điểm đáng chú ý của thỏa thuận nằm ở cơ chế phân chia lợi nhuận. Trong giai đoạn đầu, khi Nhật vẫn đang thu hồi khoản đầu tư 550 tỷ USD, lợi nhuận sẽ được chia 50/50. Sau khi số tiền này được hoàn lại, tỷ lệ phân bổ sẽ nghiêng hẳn về phía Mỹ: 90% cho Washington, 10% cho Tokyo.
“Đây là một bước đi chiến lược để Mỹ vừa có nguồn vốn phát triển sản xuất trong nước, vừa bảo đảm lợi ích cho đồng minh,” Lutnick nói.
Song song với thỏa thuận, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với mức thuế cơ bản 15% khi xuất khẩu sang Mỹ, cùng một số mức thuế riêng cho từng ngành. Tuy nhiên, nhờ gói đầu tư này, Tokyo sẽ được hưởng một số ưu đãi giảm thuế đối với các sản phẩm chiến lược, nhằm khuyến khích luồng vốn và hàng hóa song phương.
Đối với người tiêu dùng Nhật Bản, Lutnick khẳng định rằng “thuế nhập khẩu thấp hơn sẽ giúp giá hàng hóa rẻ hơn”, đồng thời lợi nhuận từ các dự án sẽ bù đắp phần lớn chi phí vay nợ ban đầu.
Thỏa thuận được đánh giá là “có lợi cho cả hai bên”:
Mỹ nhận được nguồn vốn khổng lồ để tái công nghiệp hóa và củng cố sản xuất nội địa, từ năng lượng cho đến dược phẩm. Đây cũng là một đòn bẩy chính trị cho chính quyền Trump trong bối cảnh nhiều nhà máy Mỹ đang thiếu vốn đầu tư.
Nhật Bản không chỉ hưởng lợi từ mức thuế thấp hơn mà còn có cơ hội tham gia vào các dự án quy mô lớn, tạo thêm việc làm cho các tập đoàn kỹ thuật và xây dựng của nước này.
“Về phía Nhật, đây là một thỏa thuận khôn ngoan. Họ gần như chắc chắn sẽ thu hồi vốn, trong khi nền kinh tế vẫn được hưởng lợi gián tiếp,” Lutnick nhận định.
Dù mang lại nhiều cơ hội, thỏa thuận này cũng đặt ra một số rủi ro đáng kể:
Nguy cơ chính trị: Các điều khoản thuế quan của Trump đang bị thách thức tại tòa án. Tòa án Tối cao Mỹ đã đồng ý xem xét phán quyết trước đó cho rằng nhiều mức thuế là “trái luật”.
Áp lực nợ công Nhật Bản: Để có 550 tỷ USD, Tokyo có thể phải mở rộng quy mô vay nợ, khiến tỷ lệ nợ công vốn đã cao càng thêm áp lực.
Khả năng sinh lời của dự án: Dù Mỹ cam kết về khả năng thu hồi vốn, không loại trừ rủi ro một số dự án có thể chậm tiến độ hoặc lợi nhuận thấp hơn dự kiến.
Chuyên gia phân tích tại Brookings Institution cho rằng: “Thỏa thuận này giống như một canh bạc dài hạn của Nhật Bản. Nếu Mỹ sử dụng vốn hiệu quả, đây sẽ là một cú hích cho quan hệ song phương. Nhưng nếu các dự án không mang lại lợi nhuận như kỳ vọng, Tokyo có thể gánh thêm rủi ro nợ.”
Ngay sau thông báo, thị trường tài chính hai nước có phản ứng tích cực. Đồng yên Nhật giữ mức ổn định, trong khi các cổ phiếu thuộc lĩnh vực xây dựng và kỹ thuật tại Tokyo tăng nhẹ. Ở Mỹ, nhóm cổ phiếu năng lượng và công nghiệp cũng ghi nhận mức tăng trong phiên giao dịch chiều.
Các nhà đầu tư xem đây là dấu hiệu củng cố liên minh chiến lược Mỹ – Nhật, không chỉ về an ninh mà còn cả kinh tế.
Giới quan sát cho rằng thỏa thuận này là bước đi chiến lược nhằm:
Giúp Mỹ giảm phụ thuộc chuỗi cung ứng quốc tế.
Tạo cho Nhật một “tấm vé ưu tiên” trong thương mại song phương.
Củng cố liên minh kinh tế trước những bất ổn thương mại toàn cầu.
“Thỏa thuận này phản ánh sự gắn kết chặt chẽ hơn giữa Washington và Tokyo trong bối cảnh địa chính trị nhiều biến động,” giáo sư Daniel Russel, chuyên gia tại Asia Society Policy Institute, nhận định.
Thỏa thuận 550 tỷ USD Mỹ – Nhật không chỉ đơn thuần là một thỏa thuận tài chính, mà còn mang ý nghĩa chính trị và chiến lược. Trong ngắn hạn, nó mang lại dòng vốn cần thiết cho Mỹ và ưu đãi thuế cho Nhật. Trong dài hạn, thỏa thuận sẽ thử thách khả năng quản lý nợ công của Tokyo và hiệu quả đầu tư của Washington.
Dù còn nhiều tranh cãi về tính bền vững, đây chắc chắn là một trong những bước đi kinh tế đáng chú ý nhất trong quan hệ Mỹ – Nhật thập kỷ qua.
Tiếng Việt
English
