Thị trường lao động Mỹ tiếp tục suy yếu với hơn 1,1 triệu lao động bị sa thải từ đầu năm. Khi thu nhập giảm và việc làm biến mất, gig economy—Uber, DoorDash, Instacart—đang trở thành “phao cứu sinh” cho hàng triệu người Mỹ. Đây là bức tranh toàn cảnh.
Thị trường lao động Mỹ đang đối mặt với giai đoạn giảm tốc rõ rệt nhất trong nhiều năm qua. Khi các doanh nghiệp cắt giảm tuyển dụng, giảm giờ làm và đẩy mạnh tinh giản nhân sự, một bộ phận lớn người lao động đang chuyển sang các công việc mang tính chất linh hoạt trên nền tảng công nghệ như Uber, DoorDash hay Instacart để bù đắp phần thu nhập sụt giảm.
Theo phân tích mới của Goldman Sachs, gig economy hiện đóng vai trò như một “lưới an toàn” cho thị trường lao động Mỹ khi số lượng người mất việc hoặc bị giảm giờ làm ngày càng tăng. Trong số những người bị ảnh hưởng thu nhập, khoảng 20% đã chuyển sang các nền tảng gig để kiếm thêm, con số cho thấy sức hút cũng như tính cần thiết của mô hình này trong bối cảnh kinh tế biến động.
Báo cáo mới nhất từ Challenger, Gray & Christmas cho biết chỉ riêng tháng 10, Mỹ ghi nhận hơn 153.000 vị trí bị cắt giảm, mức cao nhất của tháng này kể từ năm 2003. Tổng số các khoản sa thải từ đầu năm đến nay đã vượt 1,1 triệu, tăng 44% so với cùng kỳ năm 2024.
Các lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nhất gồm công nghệ và bán lẻ, với những tên tuổi lớn như Amazon, Target và UPS đều công bố các kế hoạch tinh giản.
Song song đó, ADP — một trong những đơn vị xử lý bảng lương lớn nhất nước Mỹ — báo cáo khu vực tư nhân “mất trung bình 11.250 việc làm mỗi tuần trong 4 tuần gần nhất”, trái ngược hoàn toàn với con số tăng trưởng mà báo cáo trước đó đưa ra.
Sự suy yếu đồng loạt này tạo ra những vết nứt lớn trong thị trường lao động, khiến người lao động buộc phải tìm đến những lựa chọn thay thế.
Goldman Sachs ghi nhận rằng số giờ làm trên các nền tảng gig tăng mạnh nhất tại những thành phố nơi tốc độ tuyển dụng truyền thống giảm mạnh. Điều đó cho thấy người lao động đang chủ động “lấp đầy” khoảng trống thu nhập bằng các công việc linh hoạt.
Không chỉ vậy, phân tích của Goldman còn chỉ ra một điều đáng chú ý:
15% người được thống kê là thất nghiệp hoặc “không thuộc lực lượng lao động” theo dữ liệu liên bang thực tế vẫn đang làm gig work.
Điều này hé lộ một câu chuyện lớn hơn:
Số người Mỹ thực sự đang làm việc có thể cao hơn nhiều so với con số chính thức, nhưng họ không còn gắn bó với mô hình việc làm toàn thời gian truyền thống.
Dù gig economy giúp họ tạm thời duy trì thu nhập, nhưng đa phần công việc kiểu này không đem lại mức lương, quyền lợi hay sự ổn định như trước đây. Dữ liệu từ Goldman cho thấy:
Thu nhập gig chỉ bằng 50%–65% so với mức lương họ từng kiếm được.
Nhiều người phải kết hợp nhiều nguồn thu cùng lúc.
Không có bảo hiểm, trợ cấp thất nghiệp, giờ làm cố định.
Tính cạnh tranh và chi phí vận hành (xăng xe, hao mòn, thuế) ngày càng cao.
Điều này giải thích tại sao dù tỷ lệ thất nghiệp chính thức không tăng đột biến, nhưng người dân vẫn cảm nhận rõ áp lực chi tiêu và bất ổn tài chính.
Goldman Sachs nhận định việc Mỹ ghi nhận mức nhập cư thấp hơn trong năm nay đã phần nào khiến nhu cầu lao động gig tăng lương nhẹ tại một số khu vực đô thị. Tuy nhiên, mức tăng này không đủ để bù đắp sự sụt giảm thu nhập khi so sánh với công việc truyền thống.
Người làm gig vẫn ở thế yếu bởi họ cạnh tranh với hàng triệu lao động khác, và mức lương bị chi phối hoàn toàn bởi các thuật toán nền tảng. Điều này khiến thu nhập luôn biến động và khó dự đoán.
Dù gig economy đang đóng vai trò như một bộ đệm quan trọng cho hàng triệu người lao động, Goldman Sachs cảnh báo rằng “mức hỗ trợ này chỉ phù hợp trong điều kiện kinh tế bình thường và sẽ không đủ cho số lượng lớn người mất việc trong một cuộc suy thoái.”
Nói cách khác:
Gig economy có thể “chống đỡ” thị trường lao động khi tình hình còn trong tầm kiểm soát, nhưng sẽ không thể thay thế nguồn việc làm ổn định nếu kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái sâu hơn.
Tất cả đang hướng về báo cáo việc làm tháng 9 (bị trì hoãn) dự kiến công bố vào thứ Năm tuần này. Đây được xem là một trong những tín hiệu quan trọng nhất để đánh giá sức khỏe kinh tế Mỹ và tác động đến chính sách tiền tệ trong thời gian tới.
Nếu dữ liệu tiếp tục cho thấy thị trường lao động suy yếu, gig economy có thể còn mở rộng hơn nữa — nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi lớn về chất lượng việc làm và sự bền vững của thu nhập trong nền kinh tế hiện đại.
Vì họ mất việc, giảm giờ làm hoặc bị cắt giảm thu nhập, nên các nền tảng như Uber, DoorDash trở thành nguồn thu bổ sung nhanh nhất.
Không. Gig workers chỉ kiếm được khoảng 50%–65% so với mức lương họ từng có.
Không hoàn toàn. Khoảng 15% người được thống kê là thất nghiệp thực tế vẫn làm gig work.
Chỉ một phần. Theo Goldman Sachs, hệ thống này không đủ để hỗ trợ toàn bộ lực lượng lao động nếu suy thoái diễn ra mạnh.
Tiếng Việt
English
