Châu Phi đang nổi lên như một thị trường tiềm năng cho hàng hóa Trung Quốc trong bối cảnh Mỹ siết chặt chính sách thuế quan, làm thay đổi cục diện thương mại quốc tế.
Theo số liệu mới nhất từ Hải quan Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu của Bắc Kinh sang châu Phi – lục địa với khoảng 1,5 tỷ dân – tăng 25% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 122 tỷ USD. Con số này vượt tổng giá trị xuất khẩu của cả năm 2020 và dự kiến sẽ lần đầu tiên cán mốc 200 tỷ USD trong năm 2025, mức tăng trưởng cao hơn nhiều so với các thị trường lớn khác.
Tuy nhiên, cán cân thương mại vẫn nghiêng về Trung Quốc với thặng dư ngày càng lớn, cho thấy Bắc Kinh đang tận dụng cơ hội mở rộng thị trường và đáp ứng nhu cầu hạ tầng khổng lồ của châu Phi.
Ông Christopher Beddor, Phó Giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics, cho biết:
“Các nhà xuất khẩu Trung Quốc đã thành công trong việc đa dạng hóa thị trường, đặc biệt tại châu Phi. Đồng nhân dân tệ yếu hơn cũng giúp hàng Trung Quốc cạnh tranh tốt hơn.”
Sự bùng nổ thương mại được thúc đẩy bởi Sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI) ra mắt năm 2013. Các dự án đường sắt, khu công nghiệp và cảng biển do doanh nghiệp Trung Quốc triển khai kéo theo nhu cầu nhập khẩu máy móc, vật liệu từ nền kinh tế số 2 thế giới.
Trong 7 tháng đầu 2025:
Xuất khẩu máy móc xây dựng sang châu Phi tăng 63% so với cùng kỳ.
Doanh số xe ô tô dưới 9 chỗ tăng hơn gấp đôi.
Nhiều sản phẩm thép tăng trưởng hai con số.
Nigeria, Nam Phi và Ai Cập hiện là ba thị trường lớn nhất của Trung Quốc tại khu vực này.
Chính sách bảo hộ của Mỹ được cho là khiến nhiều quốc gia châu Phi nghiêng về Bắc Kinh. Một số mặt hàng từ hơn 30 quốc gia từng được hưởng ưu đãi thuế theo Đạo luật AGOA nay phải chịu mức thuế mới.
Ngược lại, Trung Quốc áp dụng chính sách miễn thuế nhập khẩu cho tất cả các nước châu Phi có quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh. Tháng 6 vừa qua, Bắc Kinh còn cho phép nhập khẩu nông sản từ Ethiopia, Congo, Gambia và Malawi, nâng số quốc gia được tiếp cận thị trường Trung Quốc lên 19 nước.
Châu Phi – với hạ tầng yếu kém và chưa đến một nửa dân số có điện ổn định – trở thành điểm đến cho những “cỗ máy công nghiệp khổng lồ” của Trung Quốc.
Theo báo cáo của Đại học Griffith và Trung tâm Tài chính Xanh & Phát triển Trung Quốc, chỉ trong nửa đầu năm 2025, châu Phi đã ký hợp đồng xây dựng trị giá 30,5 tỷ USD với Trung Quốc, gấp 5 lần cùng kỳ năm trước.
Ông Zhou Mi, chuyên gia tại Viện Hợp tác Kinh tế và Thương mại Quốc tế Trung Quốc, nhấn mạnh:
“Các giải pháp năng lượng từ Trung Quốc như điện mặt trời, điện gió và xe điện có thể giúp châu Phi vượt qua thiếu hụt năng lượng, thúc đẩy độc lập và phát triển kinh tế.”
Hàng hóa giá rẻ cũng là lợi thế: trong 18 nhóm sản phẩm xuất sang châu Phi, 14 nhóm giảm giá trong 7 tháng đầu năm, trong đó máy biến áp và bộ chuyển đổi điện giảm mạnh nhất, tới 39%.
Ngoài hàng hóa, Trung Quốc tăng cường đầu tư và cho vay. Ngân hàng Phát triển Trung Quốc đã giải ngân 245 triệu euro cho dự án đường sắt ở Nigeria, đồng thời mở rộng các khoản vay cho hạ tầng tại Ai Cập. Đồng nhân dân tệ cũng ngày càng được sử dụng rộng rãi nhờ các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với Nigeria, Nam Phi, Ai Cập và Mauritius, trong khi Kenya đang đàm phán để chuyển một phần nợ từ USD sang nhân dân tệ.
Hiện tại, hàng Trung Quốc chưa gặp phản ứng mạnh tại châu Phi như ở nhiều khu vực khác, nhưng rủi ro vẫn tồn tại nếu hàng nhập khẩu lấn át sản xuất nội địa, hoặc các quốc gia rơi vào vòng xoáy nợ.
Tuy nhiên, theo ông Lauren Johnston (New South Economics), châu Phi vẫn là mảnh ghép quan trọng trong chiến lược toàn cầu của Bắc Kinh:
“Đây là nơi Trung Quốc mở rộng thương hiệu, tích lũy kinh nghiệm và nâng tầm vị thế quốc tế.”
Tiếng Việt
English
