Cổ phiếu Tesla sụt giảm sau khi kinh doanh bấp bênh

Tóm tắt

• Tính từ đầu năm cho đến nay, Tesla đã mất giá thảm hại hơn mặt bằng chung của thị trường.

• Công ty xe điện này đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề, từ việc buộc phải giảm giá bán xe cho đến nhu cầu hạ nhiệt dàn, v.v.

• Cổ phiếu Tesla vẫn không hề rẻ dù đã mất giá mạnh trong năm 2022. Đà lao dốc có thể chưa dừng lại, giá có khả năng giảm sâu hơn.

Luận điểm

Tesla (NASDAQ:TSLA) là một trong những công ty được hưởng lợi nhiều nhất từ chính sách ​​lãi suất cực thấp và đã gia tăng ​​giá trị vốn hóa thị trường với tốc độ phi mã trong những năm mà nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi đại dịch, nhất là vào năm 2020 và 2021. Tuy nhiên, mọi thứ đang quay ngoắt 180 độ và Tesla đã đạt mức hiệu suất kém hơn rất nhiều so với thị trường chung tính từ đầu năm cho đến nay. Vô số vấn đề đã ảnh hưởng đến triển vọng ngắn hạn và dài hạn của Tesla, và vì cổ phiếu này vẫn không hề rẻ mặc dù đã giảm mạnh trong năm nay, nên có khả năng đà giảm vẫn sẽ tiếp diễn.

Tesla đang đối mặt với rất nhiều vấn đề

Đầu tiên, xét trên góc nhìn tích cực, phải thừa nhận rằng Tesla là công ty hàng đầu trong lĩnh vực xe điện, họ có thể tăng trưởng hoạt động kinh doanh ở mức hấp dẫn trong năm nay và có mức tỷ suất lợi nhuận trên trung bình. Đó là một kết quả khá ấn tượng đối với một công ty chỉ mới xuất hiện cách đây chưa đầy hai thập kỷ.

Tuy vậy, Tesla sắp phải đối mặt với một loạt các đợt sóng gió trong nhiều quý và nhiều năm tới, một vài trở ngại trong số đó nằm ở chính hoạt động nội tại của công ty, trong khi đó những khó khăn khác là do môi trường kinh tế vĩ mô không còn thuận lợi như trước. Sau đây là một số vấn đề chính có thể ảnh hưởng tới Tesla trong tương lai:

Vấn đề về giá bán xe và nhu cầu tiêu thụ ở Trung Quốc

Cho đến nay, Trung Quốc là thị trường quan trọng nhất đối với Tesla, xét cả về hoạt động sản xuất lẫn doanh thu. Nhà máy của Tesla tại Trung Quốc là nhà máy mang lại nhiều lợi nhuận nhất, do đó hoạt động kinh doanh của Tesla tại Trung Quốc là một phần không thể thiếu đối với toàn bộ công ty. Tại Trung Quốc, Tesla dường như đang phải đối mặt với những khó khăn rất lớn.

Công ty xe điện này đã liên tục giảm giá bán xe trong vài tháng qua, tuy nhiên, nhu cầu tiêu thụ lại không mạnh như họ mong đợi. Đoạn trích sau đây từ một bản tin của Seeking Alpha đã phản ánh rõ thực trạng đó:

“Lần thứ ba chỉ trong vòng một quý, Tesla (NASDAQ: TSLA) lại dự định giảm giá bán mẫu xe Model 3 và Model Y tại thị trường Trung Quốc trước cuối năm nay sau hai lần giảm giá nhưng không thể thúc đẩy tăng doanh thu thành công trong thời gian gần đây, kênh thông tin truyền thông công nghệ địa phương Hổ Khứu (Hổ đánh hơi) cho biết trong một bản tin hôm nay, theo trích dẫn từ nguồn tin giấu tên.”

 Tesla liệu có vững mạnh?

Lựa chọn lý tưởng nhất cho các nhà đầu tư là mua trúng cổ phiếu của các công ty có quyền định giá trên thị trường, tức là họ phải hoạt động trong những phân khúc mà khách hàng vẫn buộc phải hoặc có nhu cầu mua sản phẩm ngay cả khi giá tăng. Chẳng hạn, Apple (AAPL) vẫn có khả năng bán ngày càng nhiều iPhone hơn mặc dù giá bán vẫn tăng. Tesla đã nhiều lần hạ giá bán xe tại Trung Quốc nhưng có vẻ như nhu cầu đang hạ nhiệt. Thậm chí, có rất nhiều báo cáo cho thấy thời gian giao xe của Tesla đang giảm dần. Điều này phản ánh một thực trạng rằng lượng đơn hàng tồn đọng của Tesla đang ngày càng ít đi, tức là Tesla nhận được ít đơn đặt hàng mới hơn so với số lượng xe mà họ sản xuất.

Vừa giảm thời gian giao hàng vừa giảm giá bán, hai yếu tố đó kết hợp lại cho thấy Tesla đang gặp khó khăn tại thị trường quan trọng bậc nhất của họ. Hoặc là công ty sẽ phải giảm giá sâu hơn nữa để kích thích phục hồi nhu cầu, nhưng điều này thậm chí sẽ gây áp lực lớn hơn lên tỷ suất lợi nhuận, hoặc Tesla có thể phải đối mặt với tình huống không thể tận dụng tối đa công suất, vì không có đủ đơn đặt hàng sau khi công ty này đã hoàn thành các đơn hàng tồn đọng. Cả hai tình huống đó đều cho thấy Tesla có khả năng sẽ đánh mất lợi nhuận ở một thị trường siêu to khổng lồ trong các quý tới.

Phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc

Ngoài ra Tesla còn có một rủi ro khác liên quan đến Trung Quốc. Căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây đã gia tăng trong những năm gần đây và có khả năng tình hình leo thang căng thẳng giữa Đài Loan và Trung Quốc sẽ là một yếu tố rủi ro mang tính vĩ mô. Ngoài các cổ phiếu có gốc tại Trung Quốc, mà giá giao dịch của nhóm cổ phiếu này vốn đã phản ánh trước tác động từ các yếu tố nguy cơ, Tesla có thể là một trong những công ty hứng chịu rủi ro vĩ mô nhiều nhất. Họ phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc ở khâu sản xuất và bán hàng vì Trung Quốc là thị trường xe điện lớn nhất thế giới. Và do Trung Quốc cũng thống trị về hoạt động sản xuất pin và tất cả các loại vật liệu khác, nên Tesla cũng phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc ở mảng vật tư. Nói cách khác, trong số các công ty phương Tây, Tesla nằm trong số những công ty chịu rủi ro cao nhất nếu đại lục nổ ra xung đột với Đài Loan. Có vẻ như các nhà đầu tư sẽ ngày càng cân nhắc nhiều hơn về điều này khi đưa ra các quyết định đầu tư cho bản thân, xu hướng đó sẽ có thể tạo nên những áp lực bán tháo đối với cổ phiếu Tesla.

Sức nóng cạnh tranh ngày càng tăng

Một yếu tố rủi ro khác đối với Tesla chính là cuộc chiến cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Quả thực, cạnh tranh vốn dĩ là chủ đề gây tranh cãi trong nhiều năm qua, nhưng càng lúc càng có vẻ như điều này đang thực sự trở thành một vấn đề lớn. Tesla không chỉ đánh mất lợi thế trong mảng kinh doanh cực kỳ quan trọng là xe tải điện khi Cybertruck vẫn chưa có mặt trên thị trường trong khi các đối thủ như Ford (F) và Rivian (RIVN) đang đổ bộ vô cùng thành công ở sân chơi này với dòng xe bán tải điện. Không chỉ vậy, Tesla còn đứng trước nguy cơ đánh mất vị thế dẫn đầu trong phân khúc xe điện nói chung. BYD (OTCPK:BYDDY) (OTCPK:BYDDF) đã nổi lên với vai trò là một công ty phát triển xe điện có năng lực cạnh tranh cực kỳ cao, tăng trưởng nhanh và có thể bán được nhiều xe điện hơn vào năm tới, ngay cả khi chưa tính đến các dòng xe lai cắm sạc (plug-in hybrid). Vào tháng 10, BYD đã bán được 103.000 chiếc xe thuần điện (220.000 chiếc bao gồm cả xe lai cắm sạc), với tốc độ tăng trưởng 150% so với năm trước. Từ con số đó ngoại suy ra doanh số hàng năm là hơn 1,2 triệu chiếc, với tốc độ tăng trưởng cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng mà Tesla đã đạt được trong thời gian gần đây. Nếu các xu hướng tích cực đó tiếp tục giữ nguyên, BYD sẽ dễ dàng trở thành công ty dẫn đầu trong lĩnh vực xe điện toàn cầu tính theo số lượng, mà điều này có thể gây áp lực lên tỷ suất lợi nhuận của Tesla (vì BYD có thể hạ giá trên toàn thị trường nhờ lợi thế hơn về quy mô) và điều này cũng có thể khiến giới đầu tư ít mặn mà hơn với Tesla.

Chưa kể Tesla còn phải đối mặt với các đối thủ cạnh tranh mới nổi khác ở cả phân khúc cao cấp, chẳng hạn như Lucid (LCID) và phân khúc giá trị như XPeng (XPEV). Do đó, bức tranh thị phần có thể sẽ ngày càng xấu đi đối với Tesla.

Hành vi của CEO Elon Musk

CEO Elon Musk của Tesla là một nhân vật gây nhiều thị phi. Ông tuy có nhiều fan hâm mộ, nhưng cũng…“chọc điên” rất nhiều người. Và những hành vi gần đây của ông có thể đã có tác động tiêu cực đến hoạt động của Tesla trong tương lai.

Đầu tiên, những quyết định của ông với tư cách là chủ sở hữu mới của Twitter đã khiến nhiều người không hài lòng. Một số người thậm chí còn phản ứng rất tiêu cực với những khoản thay đổi mà ông tạo ra, và có thể điều này sẽ khiến một số khách hàng cân nhắc lại về việc mua xe điện từ Tesla. Những đề xuất mà ông hiến kế để mang lại hòa bình ở Ukraine cũng dẫn đến một số lời chỉ trích tiêu cực về mặt PR, mà điều này có thể càng làm giảm thêm số lượng khách hàng sẵn sàng mua sản phẩm từ các công ty của vị tỷ phú này. Những hành động thị phi đó trong thời gian qua cũng có thể khiến các cơ quan quản lý bắt đầu chú ý giám sát chặt chẽ hơn.

Thứ hai, Elon Musk hiện đang quá bận rộn với việc quản lý Twitter, mà điều này cũng đồng nghĩa rằng ông sẽ dành ít thời gian hơn để điều hành Tesla. Khi thời gian quản lý bị phân tán cho nhiều dự án khác nhau, điều đó có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các quyết định mà Elon Musk đưa ra, từ đó có thể gây tổn hại cho Tesla về lâu dài.

Cuối cùng nhưng cũng quan trọng không kém, Elon Musk vẫn đang âm thầm bán bớt cổ phần sở hữu tại Tesla, mặc dù trên thực tế ông đã tuyên bố rằng bản thân "gần như đã bán xong" từ một năm trước. Hành động bán tháo liên tục của một nhân vật nội bộ có tầm quan trọng bậc nhất như thế này có thể làm cho tâm lý nhà đầu tư đã bất an ngày càng bất an hơn, mà điều đó đã được thể hiện rõ trong một số tuyên bố, nhận xét, v.v. từ các nhà đầu tư. Và nếu Elon Musk cứ tiếp tục xả hàng úp  bô nhà đầu tư, những người trong cuộc sẽ càng dễ bị hoảng loạn hơn nữa.

Vì vậy, mặc dù Elon Musk đã ảnh hưởng rất tích cực đến hiệu suất tăng trưởng của cổ phiếu Tesla trong quá khứ, nhưng vị thế của nhà tài phiệt này với tư cách là người nội bộ quan trọng trong Tesla cũng tiềm ẩn những rủi ro mà nhà đầu tư không nên xem thường.

Môi trường kinh tế vĩ mô đang ảm đạm

Có một vấn đề khác đối với Tesla là môi trường kinh tế vĩ mô ở nhiều nơi trên thế giới đang không được tốt. Việc Trung Quốc áp lệnh phong tỏa ở nhiều nơi đã làm tổn hại đến nhu cầu và tâm lý người tiêu dùng, trong khi đó cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu và tình trạng lạm phát cao kỷ lục sẽ ảnh hưởng đến túi tiền của nhiều người, khiến họ khó lòng mua xe giá cao. Ở Mỹ, tỷ lệ lạm phát vẫn cao hơn mức bình thường, chính vì vậy mức thu nhập thực tế mà người dân nơi đây có thể chi tiêu được cũng teo tóp đi.

Do người tiêu dùng đang gồng gánh áp lực từ nhiều phía, nên họ khó có khả năng hoặc nếu có thì cũng không mặn mà mua sắm các dòng xe cao cấp. Thêm vào đó, lãi suất đi vay cũng tăng cao, chính vì vậy chẳng ai thèm vay một đống nợ chỉ để mua xe và trả lãi góp. Không ít người đã lường trước rằng nền kinh tế Mỹ sẽ có một cuộc suy thoái vào năm 2023, do đó có khả năng Tesla và các công ty ô tô khác sẽ gặp phải những trở ngại không nhỏ do môi trường kinh tế vĩ mô đang xấu dần đi.

Tesla: cổ phiếu bong bóng thời kỳ tiền rẻ

Trong vài năm qua, và đặc biệt là vào năm 2020 và 2021, chi phí vay tiền là cực kỳ rẻ. Với lãi suất ở mức siêu thấp và trong lúc giới đầu tư tỏ ra hứng thú với trào lưu đầu tư ESG (đầu tư đi đôi với đảm bảo điều kiện môi trường, quản trị và xã hội), các cổ phiếu có câu chuyện tăng trưởng mạnh mẽ như Tesla đã thăng hoa tột đỉnh, tăng giá phi mã chỉ trong thời gian ngắn.

Từ đầu năm 2017 đến đầu năm 2022, doanh thu của Tesla tăng trưởng với tốc độ hấp dẫn lên đến 670%. Tuy nhiên, giá trị vốn hóa thị trường của họ đã tăng chóng mặt tới 3.000%, điều này rõ ràng cho thấy có sự khác biệt lớn giữa hiệu suất hoạt động cơ bản của Tesla và cách định giá của thị trường đối với công ty này. Như trong biểu đồ bên trên, các nhịp tăng mạnh nhất chủ yếu diễn ra vào năm 2020 và 2021. Nhưng trước đó, doanh thu của Tesla đã từng có thời điểm vượt trội hơn so với mức tăng vốn hóa thị trường.

Khi dòng tiền tưởng như bất tận cứ ồ ạt chảy vào một cổ phiếu bất chấp thực tế là hiệu suất kinh doanh cơ bản của doanh nghiệp đứng sau cổ phiếu đó đang bị tụt hậu lại rất xa, cơn điên loạn của thị trường sẽ có nguy cơ tạo ra bong bóng. Các cổ phiếu EV khác cũng xuất hiện vấn đề tương tự vào cùng thời điểm, nhưng Tesla cho đến nay vẫn là cổ phiếu EV có vốn hóa thị trường cao nhất, nên câu chuyện bong bóng mới đặc biệt đáng quan ngại ở doanh nghiệp này. Vào thời kỳ đỉnh cao cách đây không lâu, Tesla từng có lúc đạt mức vốn hóa thị trường lên tới 1,2 nghìn tỷ USD. Thậm chí hiện nay, chỉ có một số ít đại tập đoàn mới có mức vốn hóa thị trường khủng khiếp như vậy.

Cho đến nay, Tesla đã giảm gần 60%, làm bốc hơi hàng trăm tỷ USD giá trị vốn hóa. Những người đã mua cổ phiếu Tesla từ sớm sẽ vẫn có thể có lời, nhưng đối với những người trót mua vào trong hai năm qua hoặc gần đây hơn, Tesla là một “con hàng” cực xấu, mặc dù trên thực tế là công ty này vẫn không ngừng tăng doanh thu và lợi nhuận. Câu chuyện này cũng giống như tình cảnh của Cisco (CSCO) và Microsoft (MSFT) sau khi bong bóng dot.com đổ vỡ. Tuy những công ty đó vẫn tiếp tục hoạt động kinh doanh tốt đẹp và tăng trưởng trong nhiều năm liền, nhưng thực tế là cổ phiếu của họ đã bị bơm thổi quá mức trong suốt quãng thời gian sốt giá, vì vậy bong bóng dot.com vẫn khiến nhiều người mất tiền hoặc bị giam vốn trong nhiều năm.

Tesla tuy đã giảm giá nhưng vẫn chưa rẻ

Sau khi giảm gần 60% so với mức đỉnh đầu năm, cổ phiếu TSLA đã được chiết khấu bớt rất nhiều. Nhưng điều đó không có nghĩa là cổ phiếu Tesla đang rẻ. Chỉ số P/E dự tính (forward P/E) của Tesla vẫn đang ở mức hơn 40 lần, tức là giá (P, price) gấp 40 E (lợi nhuận dự tính) và tham số “E dự tính” (forward earnings, hay lợi nhuận dự tính) có thể bị điều chỉnh giảm sâu hơn nữa trong tương lai. Số liệu lợi nhuận dự tính đã bị giảm nhẹ trong ba tháng qua và sắp tới đây có thể sẽ bị hạ thấp hơn nữa, rất có thể là do những tin tức tiêu cực từ Trung Quốc.

Nhiều công ty xe điện khác cũng đang giao dịch ở mức P/S (giá trên doanh thu) thấp hơn nhiều, thường là khoảng 2 lần đối với NIO (NIO), XPeng, Li Auto (LI), trong khi mức bội số P/S của Tesla là hơn 6 lần. BYD, đối thủ lớn nhất và tăng trưởng nhanh nhất của Tesla, cũng đang giao dịch với mức P/S chỉ 2 lần trong năm nay, trong khi họ tăng trưởng nhanh hơn nhiều so với Tesla.

Vì vậy, mặc dù rủi ro mất giá của Tesla hiện đã ít hơn so với một năm trước, nhưng không có gì đảm bảo rằng cổ phiếu Tesla chưa chạm đáy. Một số nhà phân tích còn tin rằng cổ phiếu này có thể dễ rớt giá sâu hơn nữa, đặc biệt là nếu các ước tính lợi nhuận bắt đầu giảm rõ rệt hoặc nếu xuất hiện các tin tức tiêu cực khác.

Kết luận

Cảm giác mua đuổi các cổ phiếu đang tăng giá cũng có thể sẽ rất “phê” nhưng cũng tiềm ẩn nhiều vấn đề nguy hiểm. Những người lỡ fomo mua đuổi cổ phiếu Tesla trong thời kỳ bong bóng COVID đã phải trả giá đắt, vì Tesla đã giảm gần 60% tính từ đầu năm cho đến nay.

Tuy nhiên, với hàng loạt các vấn đề nhức nhối, những trở ngại khó lường và các yếu tố rủi ro chực chờ, cổ phiếu Tesla có thể sẽ càng giảm sâu hơn nữa. Một khi bong bóng đã vỡ, chẳng ai dám đảm bảo rằng cổ phiếu đó đã chạm đáy hay chưa.

Đăng Khoa - Theo seekingalpha.com