Tại sao sự sụp đổ giá cổ phiếu của Meta là tin tốt cho tương lai của truyền thông xã hội

Facebook có thể không phải là nền tảng mạng xã hội đầu tiên, nhưng nó đã đứng vững trước thử thách của thời gian – cho đến gần đây. Meta, công ty sở hữu Facebook, Instagram và WhatsApp, đã chứng kiến ​​giá trị vốn hóa thị trường của mình bốc hơi đến khoảng 80 tỷ USD chỉ trong một ngày vào cuối tháng 10, sau khi lợi nhuận Q3 được báo cáo giảm một nửa trong bối cảnh suy thoái toàn cầu. Meta hiện chỉ có vốn hóa thị trường khoảng 270 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với con số hơn 1 nghìn tỷ USD vào năm ngoái.

Một số vấn đề đã khiến nhà đầu tư quay lưng với ông lớn mạng xã hội, bao gồm sụt giảm sâu của doanh thu quảng cáo, mâu thuẫn với Apple về chính sách tính phí trên cửa hàng ứng dụng và cạnh tranh trong việc giành lấy người dùng trẻ tuổi từ các nền tảng mới hơn như TikTok.

CEO Meta, Mark Zuckerberg, cũng đã sử dụng quyền kiểm soát đa số của mình để cược nhiều hơn vào tham vọng của ông đối với “metaverse”, một dự án thực tế ảo mà ông đã lãnh đạo công ty đầu tư hơn 100 tỷ USD – với những kết quả đáng nghi vấn theo phản ứng ban đầu của nhà đầu tư và các phương tiện truyền thông. Zuckerberg đã hứa sẽ đầu tư nhiều hơn nữa vào metaverse trong năm tới.

Mọi người có thể cảm thấy muốn mô tả chi tiêu phóng túng này như một “câu chuyện tưởng tượng điên rồ” của một tỷ phú. Nhưng có một cách giải thích đơn giản hơn. Khi các nền tảng thống trị cạnh tranh để tranh giành một lượng doanh thu hạn chế từ quảng cáo, các quy định pháp lý – đặc biệt là khi nó khác nhau giữa các quốc gia hoặc khu vực – đã mở ra không gian cho nhiều đối thủ cạnh tranh hơn. Đây là tin tốt cho các công ty mạng xã hội mới. Nhưng đồng thời, nó cũng có nghĩa cách duy nhất để Meta duy trì vị trí thống trị của mình là đặt cược lớn vào các công nghệ của tương lai. Zuckerberg tin công nghệ đó là metaverse. Nhưng điều này vẫn còn phải chờ xem.

Vận may đang thay đổi trong lĩnh vực công nghệ

Ngay cả với những rắc rối gần đây, Meta vẫn sở hữu mạng xã hội lớn nhất thế giới. Những kết quả đã khiến nhà đầu tư bỏ chạy gần đây vẫn cho thấy tổng doanh thu đạt đến 27 tỷ USD với lợi nhuận 4,4 tỷ USD.

Để duy trì vị trí dẫn đầu thị trường trong quá khứ, Meta đã mua lại các đối thủ cạnh tranh hứa hẹn nhất càng sớm càng tốt. Việc tích hợp các công ty khởi nghiệp mới được mua lại này vào hệ sinh thái của công ty đã giúp tối đa hóa doanh thu từ quảng cáo và hạn chế cạnh tranh.

Nghiên cứu cho thấy các thị trường kỹ thuật số thường bị chi phối bởi một công ty duy nhất, nhưng các công ty này cũng có xu hướng chuyên môn hóa hơn nhiều so với các công ty lớn trong thời đại trước. Meta chỉ hoạt động trên mạng xã hội và hầu như chỉ kiếm tiền bằng cách bán quảng cáo.

Những nỗ lực của các công ty này trong việc mở rộng sang các lĩnh vực khác thường đều thất bại – bạn có thấy ai sử dụng điện thoại Facebook không? Và mặc dù bạn có thể không nhớ nỗ lực của Google trong không gian mạng xã hội, người dùng iPhone có lẽ ít nhất cũng biết đến ứng dụng bản đồ bị thất sủng của Apple.

Như vậy, Facebook dựa vào việc người tiêu dùng sử dụng thiết bị do các công ty công nghệ khác sản xuất để kiếm tiền. Nhưng khi doanh thu quảng cáo trên mạng xã hội toàn cầu giảm tốc, việc này đã ngày càng trở nên khó khăn hơn. Ví dụ, Apple đã bắt đầu tính phí Meta cho doanh thu mà họ kiếm được từ người dùng iPhone. Và nghiên cứu cho thấy rằng, khi hai công ty cạnh tranh để kiếm tiền từ cùng một nguồn, các đợt tăng giá liên tiếp của họ không chỉ đẩy giá lên cao hơn cho người tiêu dùng mà còn làm giảm lợi nhuận của cả hai công ty.

Thất bại trong việc thống trị toàn cầu

Cho đến gần đây, chiến lược của Meta đã cho phép họ thống trị mạng xã hội ở các thị trường phương Tây – nhưng không phải ở Trung Quốc, quốc gia có hơn 300 triệu người dùng mạng xã hội. Kể từ năm 2009, Facebook đã bị chặn bởi “bức tường lửa vĩ đại” của quốc gia này, hệ thống kiểm duyệt lớn nhất và phức tạp nhất trên thế giới.

Các nỗ lực Facebook được báo cáo đã thực hiện để điều chỉnh cho phù hợp với quy trình kiểm soát truyền thông của chính phủ Trung Quốc chưa bao giờ thành công. Và nhờ vậy, công ty Trung Quốc ByteDance đã có thể tung ra một nền tảng tin tức mang tên Toutiao vào năm 2012 mà không cần phải cạnh tranh với một mạng xã hội thống trị nào. Vào năm 2016, ByteDance đã ra mắt Douyin, một nền tảng mạng xã hội để xuất bản các video dạng ngắn, sau đó phát hành cho phần còn lại của thế giới vào năm 2018 với tên gọi TikTok.

Mặc dù vẫn không sinh lời, vốn hóa thị trường của ByteDance hiện được ước tính vào khoảng 300 tỷ USD – so với mức định giá hiện tại khoảng 270 tỷ USD của Meta. Nền tảng xuất phát từ Trung Quốc cũng phổ biến ở những người dùng trẻ tuổi, có xu hướng là những người dùng mạng xã hội cuồng nhiệt hơn nhiều.

Meta không thể đơn giản mua TikTok: nó quá lớn, không được giao dịch công khai và bị chính phủ Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ. Thay vào đó, công ty của Zuckerberg đã cố gắng cạnh tranh bằng cách tung ra các tính năng tương tự trên Instagram. Trớ trêu thay, thị trường lớn duy nhất mà chiến lược này thực sự phát huy tác dụng lại là Ấn Độ, quốc gia đã cấm TikTok vào năm 2021 do xung đột quân sự với Trung Quốc.

Cạnh tranh công bằng

Đồng thời với việc TikTok đã và đang mở rộng ra ngoài phạm vi tiếp cận của Meta, các cơ quan quản lý phương Tây cũng đã bắt đầu đánh giá tác động của việc thiếu cạnh tranh trong các thị trường kỹ thuật số đến vấn đề đổi mới. Mặc dù các nghiên cứu cho thấy bản chất người-thắng-lấy-tất-cả của các thị trường có tính sáng tạo cao thường là một yếu tố tích cực đối với người tiêu dùng, điều này chỉ đúng khi tất cả công ty đều có được một cơ hội hợp lý để trở thành người thống trị.

Bên cạnh các phán quyết gần đây chống lại sự thống trị của các công ty công nghệ bởi tòa án cấp cao nhất của mình, Liên minh châu Âu cũng vừa giới thiệu Đạo luật thị trường kỹ thuật số. Đạo luật này cấm nhiều hành vi đang được sử dụng bởi các công ty thống trị để duy trì vị thế của họ trên thị trường.

Một đạo luật tương tự cũng được kỳ vọng tại Mỹ sau cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11. Vương quốc Anh cũng đã buộc Meta phải bán thư viện ảnh gif Giphy để đảm bảo không làm giảm cạnh tranh trong lĩnh vực quảng cáo trực tuyến.

Tất cả những điều này có nghĩa là, để duy trì vị thế thống trị cho Facebook, Meta cần phải đầu tư vào các sản phẩm của chính mình. Để trở thành người dẫn đầu thị trường trong tương lai, công ty không thể chỉ trông chờ vào việc mua lại các công ty khởi nghiệp đầy triển vọng.

Nhưng metaverse là một dự án ngớ ngẩn và một sự đánh cược kỳ quặc. Suy cho cùng, Google đã không thể kích thích sự quan tâm đến Google Glass bất chấp sự thành công của công nghệ đằng sau sản phẩm này. Điều gì đã thay đổi để thuyết phục những người bình thường thường xuyên đeo tai nghe thực tế ảo?

Giải pháp thay thế duy nhất cho Meta có thể là tìm một ý tưởng tốt hơn để đầu tư. Trong khi đó, các quy định pháp lý vẫn tiếp tục bảo vệ các đối thủ cạnh tranh tiềm năng. Đây là một tin tuyệt vời cho người tiêu dùng cũng như người sáng tạo: bây giờ có thể là thời điểm tốt nhất để tung ra một định dạng mạng xã hội sáng tạo có thể thực sự cạnh tranh với những ông lớn như Meta trong việc trở thành người dẫn đầu thị trường.

Huân Hà - Theo theconversation.com