Năm 2023 đánh dấu nhiều thay đổi lớn trong chính sách điều hành giá xăng dầu tại Việt Nam, nổi bật là việc Chính phủ ban hành Nghị định số 80/2023/NĐ-CP (NĐ80), sửa đổi và bổ sung một số điều của Nghị định 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu. Những điều chỉnh này không chỉ tác động đến giá bán lẻ mà còn ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp và thị trường xăng dầu trong nước.
Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất của NĐ80 là rút ngắn chu kỳ điều hành giá xăng dầu từ 10 ngày xuống còn 7 ngày. Theo đó, việc điều chỉnh giá sẽ được thực hiện vào thứ Năm hằng tuần. Tuy nhiên, trong các dịp đặc biệt như Tết Nguyên đán hoặc ngày nghỉ lễ, thời gian điều hành sẽ linh hoạt điều chỉnh để phù hợp với lịch làm việc thực tế:
Nếu thứ Năm trùng với ngày 29 hoặc 30 Tết Âm lịch, việc điều hành sẽ diễn ra vào thứ Tư trước đó.
Nếu rơi vào các ngày mùng 1, 2 hoặc 3 Tết, việc điều hành được lùi đến ngày mùng 4.
Nếu trùng ngày nghỉ lễ, ngày điều chỉnh sẽ được thực hiện vào ngày làm việc gần nhất trước hoặc sau kỳ nghỉ, tùy tình huống cụ thể.
Việc rút ngắn chu kỳ điều chỉnh giúp giá bán lẻ trong nước bám sát diễn biến giá thế giới hơn, từ đó hạn chế độ trễ chính sách và giảm nguy cơ biến động bất thường trên thị trường nội địa.
NĐ80 cũng đã đưa ra một bước cải cách mang tính then chốt: bổ sung công thức tính giá cơ sở mới cho mặt hàng xăng dầu. Công thức này tính đến tỷ trọng nguồn cung từ nhập khẩu và sản xuất trong nước, nhằm phản ánh sát thực tế thị trường.
Giá cơ sở = (Giá nhập khẩu x Tỷ trọng nhập khẩu) + (Giá sản xuất trong nước x Tỷ trọng sản xuất trong nước)
Trước đây, công thức chưa tính đủ hoặc chưa kịp thời các chi phí phát sinh trong thực tiễn kinh doanh như chi phí vận chuyển từ nước ngoài về cảng Việt Nam, chi phí từ các nhà máy lọc dầu nội địa, hay khoản premium của nguồn hàng sản xuất trong nước. Tình trạng này khiến nhiều doanh nghiệp đầu mối gặp khó khăn, dẫn đến thua lỗ kéo dài và không mặn mà trong việc đảm bảo nguồn cung.
NĐ80 đã rút ngắn thời gian rà soát và công bố các loại chi phí nói trên từ 6 tháng còn 3 tháng. Việc cập nhật dữ liệu chi phí thường xuyên hơn giúp đảm bảo tính kịp thời và thực tế trong xây dựng giá cơ sở, từ đó khuyến khích doanh nghiệp tích cực nhập hàng và cung ứng ổn định ra thị trường.
Thị trường xăng dầu Việt Nam những năm gần đây đối mặt với không ít bất cập. Từ đầu năm 2022 đến đầu năm 2023, nhiều thời điểm xảy ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung, cửa hàng bán lẻ đóng cửa tạm thời vì thua lỗ hoặc không được phân phối đủ hàng. Một trong những nguyên nhân chính là doanh nghiệp không đủ động lực kinh doanh khi các chi phí thực tế không được tính đúng, tính đủ trong giá cơ sở.
Việc Chính phủ ban hành NĐ80 với nhiều nội dung sửa đổi quan trọng được đánh giá là bước đi kịp thời, phù hợp với xu thế thị trường và yêu cầu hội nhập. Đồng thời, nó cũng thể hiện quyết tâm của cơ quan điều hành trong việc làm minh bạch hoạt động kinh doanh xăng dầu, góp phần ổn định thị trường và bảo vệ quyền lợi của cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp.
Thực tế triển khai từ khi NĐ80 có hiệu lực cho thấy, thị trường xăng dầu trong nước đã có dấu hiệu ổn định trở lại. Việc điều hành linh hoạt hơn giúp giá bán lẻ theo kịp xu hướng quốc tế, trong khi các doanh nghiệp cũng chủ động hơn trong việc cân đối nguồn cung.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng giá xăng dầu vẫn phụ thuộc nhiều vào biến động quốc tế, đặc biệt là các yếu tố địa chính trị, chính sách thương mại và nguồn cung từ OPEC+. Mới đây, vào tháng 1-2025, giá dầu Brent và WTI đều giảm trong nhiều phiên liên tiếp do thị trường lo ngại về tác động tiêu cực từ chính sách thuế của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với kinh tế toàn cầu và nhu cầu năng lượng.
Dự báo cho năm 2024, giới chuyên gia kỳ vọng Nghị định 80 sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả khi các dữ liệu được cập nhật minh bạch hơn, doanh nghiệp có thể lập kế hoạch kinh doanh sát thực tế hơn, từ đó duy trì nguồn cung ổn định cho thị trường.
Tuy vậy, vẫn còn nhiều việc phải làm để hoàn thiện cơ chế điều hành giá xăng dầu, trong đó bao gồm:
Tăng cường năng lực giám sát và công khai chi phí của doanh nghiệp đầu mối.
Tối ưu hóa phương thức dự trữ chiến lược nhằm hạn chế rủi ro nguồn cung.
Nâng cao chất lượng thống kê, dự báo và phối hợp giữa các bộ, ngành.
Kết luận
Năm 2023 được xem là một năm bản lề trong cải cách chính sách điều hành giá xăng dầu tại Việt Nam. Với Nghị định 80, thị trường đã có được khung pháp lý linh hoạt và sát thực tế hơn. Đây là tiền đề quan trọng để hướng tới một thị trường xăng dầu cạnh tranh lành mạnh, hiệu quả, bền vững – nơi cả Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng đều được bảo vệ quyền lợi một cách công bằng.
Tiếng Việt
English
