BẮC KINH – Liên minh Doanh nghiệp châu Âu tại Trung Quốc (ECCC) cho biết Bắc Kinh vẫn chưa mở cửa cho các công ty nước ngoài tiếp cận nguồn đất hiếm – nhóm khoáng sản chiến lược trong sản xuất công nghệ cao.
Theo ECCC, ít nhất một thành viên đã thiệt hại “hàng triệu euro” do không thể tiếp cận nguồn cung ổn định. Dù tổ chức này không tiết lộ danh tính doanh nghiệp, nhưng nhấn mạnh rằng nhiều công ty khác cũng đang lâm vào tình trạng thiếu minh bạch trong quy trình cấp phép.
Đất hiếm là nhóm khoáng sản thiết yếu trong sản xuất ô tô điện, thiết bị điện tử và chất bán dẫn. Năm 2024, Trung Quốc chiếm hơn 69% sản lượng khai thác đất hiếm toàn cầu và nắm gần một nửa trữ lượng thế giới, theo số liệu của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ.
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại, Trung Quốc đã tận dụng lợi thế kiểm soát đất hiếm để gây sức ép với Mỹ và các đối tác khác. Từ cuối năm ngoái, nước này tăng cường hạn chế xuất khẩu, yêu cầu minh chứng rằng đất hiếm không được sử dụng cho mục đích quân sự. Sau thỏa thuận “đình chiến thương mại” với Mỹ hồi tháng 5, Bắc Kinh bắt đầu áp dụng giấy phép xuất khẩu dùng một lần.
Một số doanh nghiệp như Volkswagen khẳng định nguồn cung vẫn ổn định nhờ phối hợp chặt chẽ với các nhà cung ứng. Tuy nhiên, ECCC cho biết từ tháng 8, quy trình phê duyệt giấy phép ngày càng chậm lại, khiến doanh nghiệp rơi vào thế bị động.
Năm 2023, gần 50% lượng đất hiếm nhập khẩu vào Liên minh châu Âu đến từ Trung Quốc, tiếp theo là Nga và Malaysia. Việc gia tăng kiểm soát xuất khẩu khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại thiếu hụt trong quý III năm nay, sau khi đã trải qua nhiều gián đoạn sản xuất từ đầu năm.
Tình hình càng trở nên khó khăn khi niềm tin của giới đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc sụt giảm kể từ đại dịch Covid-19, do gián đoạn chuỗi cung ứng, thị trường bất động sản suy yếu và tình trạng dư thừa công suất trong công nghiệp.
Theo khảo sát mới nhất của Phòng Thương mại Mỹ tại Thượng Hải, gần một nửa số doanh nghiệp được hỏi đã chuyển hướng đầu tư dự kiến cho Trung Quốc sang khu vực Đông Nam Á – mức cao kỷ lục.
ECCC cho biết sẽ gặp gỡ các nhà hoạch định chính sách EU tại Brussels để báo cáo tình hình, đồng thời kêu gọi Bắc Kinh giải quyết tận gốc vấn đề dư thừa sản xuất và mở rộng vai trò cho khu vực tư nhân.
Ông Jens Eskelund, Chủ tịch ECCC, tiết lộ trong các buổi làm việc gần đây với Bộ Thương mại Trung Quốc, trọng tâm thảo luận đều xoay quanh quyền tiếp cận đất hiếm.
Giới quan sát châu Âu sẽ theo dõi sát Hội nghị tháng 10 tới, nơi lãnh đạo Trung Quốc bàn thảo Kế hoạch phát triển giai đoạn 2026–2030. Với kim ngạch thương mại hai chiều đạt 732 tỷ euro năm 2024, mọi định hướng chính sách mới của Bắc Kinh đều có tác động sâu rộng đến doanh nghiệp châu Âu.
“Những vấn đề mà chúng ta đang gặp phải hiện nay phần lớn bắt nguồn từ các lựa chọn chính sách trước đó. Vì vậy, các kế hoạch 5 năm không chỉ là định hướng mà còn quyết định bối cảnh kinh doanh trong tương lai,” ông Eskelund nhấn mạnh.
1. Đất hiếm là gì và tại sao lại quan trọng?
Đất hiếm là nhóm 17 nguyên tố hóa học có vai trò thiết yếu trong sản xuất ô tô điện, pin, turbine gió, điện thoại thông minh và chất bán dẫn. Đây được xem là “xương sống” của công nghệ hiện đại.
2. Vì sao Trung Quốc nắm quyền kiểm soát nguồn cung đất hiếm?
Trung Quốc chiếm hơn 69% sản lượng khai thác toàn cầu và sở hữu gần một nửa trữ lượng đất hiếm thế giới. Chính điều này giúp Bắc Kinh có lợi thế chiến lược trong các cuộc đàm phán thương mại.
3. Doanh nghiệp châu Âu bị ảnh hưởng ra sao?
Một số công ty châu Âu đã báo cáo thiệt hại hàng triệu euro do không thể tiếp cận nguồn đất hiếm ổn định. Sự thiếu minh bạch trong quy trình cấp phép xuất khẩu từ Trung Quốc khiến rủi ro chuỗi cung ứng ngày càng cao.
4. Liên minh châu Âu (EU) có giải pháp nào để giảm phụ thuộc?
EU đang nghiên cứu các dự án khai thác trong khu vực và tìm nguồn nhập khẩu thay thế từ Úc, Mỹ và châu Phi. Đồng thời, EU cũng thúc đẩy chính sách tái chế đất hiếm từ thiết bị điện tử đã qua sử dụng.
5. Triển vọng sắp tới của thị trường đất hiếm sẽ thế nào?
Thị trường đất hiếm toàn cầu nhiều khả năng tiếp tục biến động khi Trung Quốc chuẩn bị công bố Kế hoạch 5 năm mới. Quyết định chính sách của Bắc Kinh sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả, nguồn cung và định hướng đầu tư quốc tế.
Tiếng Việt
English
