Trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng và cách mạng công nghệ toàn cầu, khoáng sản chiến lược như lithium, cobalt, đồng và đất hiếm trở thành những "viên ngọc quý" mới trên bản đồ địa chính trị. Mỹ và Trung Quốc - hai nền kinh tế lớn nhất thế giới - đang lao vào một cuộc đua khốc liệt nhằm kiểm soát các nguồn tài nguyên thiết yếu này, làm dấy lên một cuộc chiến khoáng sản toàn cầu chưa từng có tiền lệ.

Xem thêm: Mỹ - Trung Đua Giành Khoáng Sản Ở Châu Phi: Cuộc Cạnh Tranh Địa Chính Trị Nóng Lên

1. Khoáng sản - "Vũ khí mới" trong kỷ nguyên công nghệ

Khoáng sản chiến lược không chỉ là nguyên liệu cho các ngành công nghiệp nặng, mà còn là "nguồn sống" cho các công nghệ mới như pin xe điện, năng lượng tái tạo, chip bán dẫn và quốc phòng hiện đại. Lithium và cobalt, chẳng hạn, là hai thành phần không thể thiếu trong sản xuất pin lithium-ion, nền tảng cho cuộc cách mạng xe điện và lưu trữ năng lượng.

Theo nghiên cứu của International Energy Agency (IEA), nhu cầu khoáng sản cho công nghệ sạch dự kiến sẽ tăng gấp 4 lần vào năm 2040. Điều này biến tài nguyên khoáng sản thành "át chủ bài" trong cạnh tranh địa chính trị toàn cầu.

2. Trung Quốc: Người đi trước trong cuộc đua tài nguyên

Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã âm thầm nhưng quyết liệt mở rộng ảnh hưởng trong chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu. Thông qua chiến lược "Đi ra ngoài" (Go Out Policy), Bắc Kinh đầu tư mạnh vào các mỏ khoáng sản từ châu Phi đến Nam Mỹ và châu Á. Hiện nay, Trung Quốc kiểm soát:

Khoảng 70% sản lượng cobalt của Congo, quốc gia chiếm hơn 60% sản lượng cobalt toàn cầu.

80% hoạt động chế biến đất hiếm thế giới.

Phần lớn các nhà máy tinh chế lithium toàn cầu.

Bên cạnh đó, các tập đoàn Trung Quốc như China Molybdenum, Zijin Mining, Tianqi Lithium... đóng vai trò thống trị trong chuỗi giá trị từ khai thác đến chế biến, khiến Trung Quốc trở thành siêu cường về khoáng sản.

3. Mỹ phản công: Kế hoạch tái thiết chuỗi cung ứng

Trước mối lo ngại về sự phụ thuộc vào Trung Quốc, chính quyền Mỹ đang đẩy mạnh chiến lược đảm bảo nguồn cung khoáng sản trong nước và từ các quốc gia đồng minh. Một số động thái nổi bật gồm:

Đạo luật Giảm Lạm Phát (IRA): Cung cấp ưu đãi lớn cho sản xuất pin và xe điện sử dụng khoáng sản từ Mỹ hoặc các đối tác thương mại tự do.

Kế hoạch Khoáng sản Quan trọng (Critical Minerals Strategy): Tăng cường khai thác nội địa, đồng thời hợp tác với Canada, Australia, Nhật Bản và châu Âu.

Đầu tư tại nước ngoài: Mỹ tài trợ cho các dự án khai khoáng tại châu Phi, Nam Mỹ thông qua sáng kiến như Partnership for Global Infrastructure and Investment (PGII).

Điển hình, mới đây, KoBold Metals - startup khai khoáng do Bill Gates và Jeff Bezos hậu thuẫn - công bố kế hoạch mở rộng đầu tư vào Congo, nhắm đến mỏ cobalt và lithium lớn nhất thế giới.

Xem thêm: KoBold Metals – Startup Được Bill Gates và Jeff Bezos Hậu Thuẫn, Mở Rộng Hoạt Động Khai Khoáng Tại Congo

4. Căng thẳng địa chính trị leo thang

Cuộc chiến khoáng sản không chỉ là cuộc đua về kinh tế mà còn mang đậm màu sắc địa chính trị. Việc Bắc Kinh kiểm soát các nguyên liệu đầu vào quan trọng khiến Mỹ và các đồng minh lo ngại về "rủi ro vũ khí hóa tài nguyên".

Trong năm 2023, Trung Quốc đã áp dụng hạn chế xuất khẩu gallium và germanium - hai nguyên liệu quan trọng cho bán dẫn - nhằm đáp trả các biện pháp trừng phạt công nghệ của Mỹ. Nhiều chuyên gia dự báo, những biện pháp "vũ khí hóa khoáng sản" sẽ gia tăng, gây ảnh hưởng sâu rộng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.

5. Các nước khác nhập cuộc

Không chỉ Mỹ và Trung Quốc, nhiều quốc gia khác cũng đang chạy đua thâu tóm tài nguyên khoáng sản:

Australia: Đầu tư mạnh vào khai thác lithium và đất hiếm, trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng phương Tây.

Châu Âu: Thực thi Kế hoạch Hành động Nguyên liệu Thô (Raw Materials Action Plan) nhằm đa dạng hóa nguồn cung và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Nhật Bản, Hàn Quốc: Ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác khai khoáng với các nước châu Phi, Nam Mỹ.

6. Tương lai cuộc chiến khoáng sản sẽ ra sao?

Cuộc đua khoáng sản giữa Mỹ và Trung Quốc dự kiến sẽ ngày càng quyết liệt hơn khi quá trình chuyển đổi năng lượng và công nghệ số bước vào giai đoạn tăng tốc. Những yếu tố cần theo dõi gồm:

Chiến lược đầu tư khai khoáng của Mỹ tại châu Phi, Nam Mỹ.

Các chính sách hạn chế xuất khẩu khoáng sản từ Trung Quốc.

Nỗ lực phát triển công nghệ tái chế khoáng sản nhằm giảm phụ thuộc vào nguồn khai thác mới.

Trong bối cảnh đó, việc đảm bảo nguồn cung bền vững, xây dựng chuỗi giá trị minh bạch và thúc đẩy hợp tác quốc tế sẽ là chìa khóa để vượt qua những thách thức phía trước.

Kết luận

Cuộc chiến khoáng sản giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ định hình tương lai ngành công nghiệp công nghệ cao, mà còn tái vẽ lại bản đồ địa chính trị toàn cầu. Với vai trò sống còn của các khoáng sản chiến lược trong thế kỷ 21, cuộc đua này hứa hẹn sẽ còn kéo dài và quyết liệt hơn bao giờ hết.

Giữ vững lợi thế đầu tư với những cập nhật thị trường liên tục từ InfoFinance – hãy theo dõi ngay hôm nay.