Vì sao Mỹ muốn nắm quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân ở Ukraine?

Ý tưởng Mỹ tiếp quản nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia (ZNPP) tại Ukraine đang gây tranh cãi, đặt ra loạt câu hỏi về mục tiêu chiến lược, rủi ro an ninh và tính khả thi.

1. Bối cảnh hình thành đề xuất Mỹ tiếp quản ZNPP

Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine kéo dài, một đề xuất gây chú ý được tiết lộ từ RBC-Ukraine: Mỹ muốn nắm quyền kiểm soát một số nhà máy điện hạt nhân tại Ukraine, đặc biệt là Zaporizhzhia – nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu.

Thông tin ban đầu cho thấy, ý tưởng này được nhắc đến trong một cuộc điện đàm giữa cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Theo Thư ký báo chí Nhà Trắng Caroline Leavitt, quyền sở hữu của Mỹ sẽ là cách “bảo vệ tối ưu cho hệ thống năng lượng và cơ sở hạ tầng quan trọng” của Ukraine.

2. Ukraine nói gì? Quan điểm rõ ràng từ Kyiv

Hiện tại, Ukraine sở hữu 5 nhà máy điện hạt nhân: Zaporizhzhia, Rivne, Khmelnytskyi, Nam Ukraine và Chornobyl (đã ngừng hoạt động). Trong số này, ZNPP là trọng tâm trong mọi cuộc thảo luận vì vị trí chiến lược và quy mô sản xuất điện vượt trội.

Tổng thống Zelensky khẳng định rõ:

“Tất cả nhà máy điện hạt nhân đều thuộc về người dân Ukraine. Đó là tài sản quốc gia.”

Dù không loại trừ khả năng hợp tác đầu tư quốc tế, ông phản đối hoàn toàn việc chuyển giao quyền sở hữu.

3. Ba rủi ro lớn nếu chuyển quyền kiểm soát ZNPP cho Mỹ

Theo các chuyên gia năng lượng tại Kyiv, đề xuất để Mỹ kiểm soát ZNPP tiềm ẩn 3 nguy cơ chính:

Biến động giá điện: Chuyển quyền sở hữu cho một quốc gia khác có thể khiến chi phí năng lượng tăng cao, ảnh hưởng đến khả năng chi trả của người dân.

Quản lý khẩn cấp trong chiến tranh: Trong bối cảnh xung đột vũ trang, việc điều hành bởi bên thứ ba sẽ tạo ra nhiều rào cản trong ứng phó nhanh.

Nguy cơ mất an ninh năng lượng quốc gia: Đặc biệt trong lĩnh vực hạt nhân, sự kiểm soát từ nước ngoài là vấn đề nhạy cảm về chủ quyền.

Chuyên gia Volodymyr Omelchenko từ Trung tâm Razumkov đưa ra điều kiện: Mỹ chỉ có thể tham gia nếu ZNPP nằm hoàn toàn trong tay Ukraine, không còn lực lượng Nga, và không phục vụ vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát.

4. Mỹ có động cơ gì?

Tờ Politico cho biết, đề xuất này nằm trong một thỏa thuận rộng hơn liên quan đến tài nguyên khoáng sản. Khai thác mỏ quy mô lớn đòi hỏi nguồn điện ổn định và ZNPP có thể trở thành “trạm phát điện” cho hoạt động này.

Một quan chức Ukraine tiết lộ:

“Ban đầu, Mỹ chỉ nêu ý tưởng hợp tác về năng lượng để phục vụ khai thác khoáng sản – lĩnh vực họ quan tâm. Sau đó mới mở rộng sang vấn đề kiểm soát nhà máy.”

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng xác nhận quan điểm này, nhấn mạnh năng lực kỹ thuật và kinh nghiệm quản lý nhà máy điện của Mỹ là lợi thế lớn.

5. Thực tế hiện tại: ZNPP vẫn dưới quyền kiểm soát của Nga

Kể từ tháng 3/2022, Nga đã kiểm soát ZNPP. Công ty năng lượng Rosatom đang vận hành nhà máy, điều mà phía Ukraine xem là vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế.

Mặc dù ZNPP từng đáp ứng tới 20% nhu cầu điện của Ukraine, hiện nhà máy đã ngừng hoạt động. Nga được cho là đang chuẩn bị khởi động lại nhà máy để phục vụ các khu vực do họ kiểm soát.

6. Liệu Mỹ có thể tiếp quản ZNPP trong tương lai gần?

Câu trả lời hiện tại: rất khó xảy ra.

Ukraine không chấp nhận nhượng quyền sở hữu.

Nga vẫn nắm quyền kiểm soát thực địa.

Bất kỳ thay đổi nào cũng đòi hỏi các điều chỉnh pháp lý và địa chính trị cực kỳ phức tạp.

Kết luận: Mỹ – Ukraine và cuộc đấu quyền lực tại ZNPP

Đề xuất để Mỹ tiếp quản Zaporizhzhia là một phần trong bức tranh rộng lớn hơn về cuộc cạnh tranh ảnh hưởng và quyền lực ở Đông Âu. Dù tiềm ẩn lợi ích chiến lược và kinh tế, nhưng ở thời điểm hiện tại, khả năng thành hiện thực vẫn còn xa vời.

Giữ vững lợi thế đầu tư với những cập nhật thị trường liên tục từ InfoFinance – hãy theo dõi ngay hôm nay. 

 #Zaporizhia #USproposal #UkraineRussiaConflict #XungĐộtNgaUkraine #tinhhinhthegioi