EU tài trợ gián tiếp Nga: Nghịch lý năng lượng giữa chiến tranh Ukraine

1. Nghịch lý trong mối quan hệ EU – Nga – Ukraine

EU tài trợ gián tiếp Nga đang trở thành chủ đề gây tranh cãi lớn trong bối cảnh chiến sự Ukraine bước sang năm thứ tư.
Dù Liên minh châu Âu (EU) là nhà tài trợ lớn nhất cho Kyiv với hơn 167 tỷ euro viện trợ, nhiều quốc gia trong khối vẫn nhập khẩu năng lượng Nga, giúp Moscow thu về hơn 11 tỷ euro chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, theo dữ liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA) do Reuters phân tích.

Câu hỏi được đặt ra: Liệu EU đang vô tình nuôi dưỡng nền kinh tế chiến tranh Nga trong khi vẫn ủng hộ Ukraine?

2. EU đứng giữa “hai bờ tiền tuyến”

Kể từ khi Nga tấn công Ukraine năm 2022, EU đã cắt giảm 90% phụ thuộc vào năng lượng Nga, nhưng vẫn chi hơn 11 tỷ euro nhập khẩu khí đốt và dầu trong năm 2025.

Trong số 27 quốc gia thành viên, 7 nước tăng nhập khẩu năng lượng Nga so với năm 2024 — gồm Pháp (+40%), Hà Lan (+72%), Bỉ, Croatia, Romania và Bồ Đào Nha.

Đáng chú ý, phần lớn các nước này lại là đồng minh mạnh mẽ của Ukraine trong cuộc chiến chống Nga.

Theo chuyên gia Vaibhav Raghunandan (CREA), đây là “một hình thức tự phá hoại” khi EU đang vô tình tiếp sức cho đối thủ mà họ muốn cô lập.

“Kremlin đang được cấp vốn để tiếp tục triển khai quân ở Ukraine,” ông Raghunandan nhận định.

3. Nguyên nhân: Vì sao EU vẫn nhập khẩu năng lượng Nga?

- Ràng buộc hợp đồng dài hạn

Các tập đoàn năng lượng lớn như TotalEnergies (Pháp), Shell (Anh), Naturgy (Tây Ban Nha) và SEFE (Đức) đang chịu ràng buộc bởi các hợp đồng LNG dài hạn đến thập niên 2030–2040.

Nhiều hợp đồng chứa điều khoản “take-or-pay” – buộc các công ty phải thanh toán dù không nhận hàng.

Do EU chưa có lệnh cấm hoàn toàn, việc tự ý hủy hợp đồng có thể khiến doanh nghiệp chịu phạt hoặc kiện tụng quốc tế.

- Vai trò trung chuyển năng lượng trong EU

Nhiều cảng LNG như Pháp, Bỉ, Tây Ban Nha là điểm trung chuyển cho khí đốt Nga, không chỉ phục vụ nội địa mà còn tái xuất sang Đức và Hà Lan.

Trường hợp Bỉ tăng nhập khẩu do lệnh cấm tái xuất (transshipment) của EU, khiến LNG Nga buộc phải dỡ hàng tại cảng châu Âu thay vì chuyển thẳng đi nước ngoài.

- Hạn chế chính trị và pháp lý

Một số chính phủ, như Hà Lan, cho biết họ ủng hộ loại bỏ năng lượng Nga nhưng không thể chấm dứt hợp đồng cũ nếu chưa có cơ sở pháp lý EU.

Dự kiến, EU sẽ đẩy nhanh lệnh cấm LNG Nga từ năm 2028 xuống 2027 để giảm phụ thuộc, song cần đồng thuận toàn khối.

Trong khi đó, Hungary và Slovakia vẫn công khai duy trì hợp tác năng lượng với Moscow và sẽ không chịu ảnh hưởng từ lệnh cấm LNG mới.

4. Hệ quả: Khi dòng tiền chảy ngược về Moscow

Kể từ năm 2022, tổng giá trị nhập khẩu năng lượng Nga của EU vượt 213 tỷ euro, cao hơn cả 167 tỷ euro viện trợ mà khối này gửi tới Kyiv (theo Viện Kiel, Đức).

Điều này khiến EU rơi vào thế “tài trợ cả hai phe” – vừa gửi viện trợ cho Ukraine, vừa cung cấp ngân sách cho Nga thông qua thương mại năng lượng.

Tổng thống Donald Trump gần đây đã chỉ trích mạnh mẽ châu Âu tại Liên Hiệp Quốc:

“Họ đang mua dầu khí của Nga trong khi chiến đấu chống Nga – điều đó thật đáng xấu hổ.”

Ngoài yếu tố chính trị, tình huống này còn đặt ra nguy cơ mất uy tín quốc tế, đặc biệt khi EU luôn khẳng định vai trò dẫn đầu trong trừng phạt Moscow.

5. Kịch bản tương lai: EU có thể thoát khỏi “bẫy năng lượng” Nga?

- Hướng đi 1: Đẩy nhanh lệnh cấm và tìm nguồn thay thế

EU dự kiến sẽ ngừng hoàn toàn nhập khẩu dầu khí Nga trước năm 2028, trong đó khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) – hiện chiếm gần 50% tổng giá trị nhập khẩu Nga – sẽ bị loại bỏ sớm hơn.

- Hướng đi 2: Phụ thuộc vào năng lượng Mỹ

Nhiều chuyên gia cho rằng Mỹ có thể bù đắp nguồn cung LNG thiếu hụt, nhưng điều này sẽ khiến EU lệ thuộc năng lượng Washington.

“LNG của Mỹ không thể thay thế Nga 1-1, vì chúng do các công ty tư nhân kiểm soát, không theo chỉ thị chính phủ,”
– bà Anne-Sophie Corbeau, chuyên gia năng lượng Đại học Columbia nhận định.

- Hướng đi 3: Tăng tốc năng lượng xanh

EU tiếp tục thúc đẩy chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và tăng đầu tư vào nhiên liệu hydro, gió, mặt trời, nhằm giảm rủi ro phụ thuộc địa chính trị.

Kết luận: Bước ngoặt đạo đức và chiến lược của EU

EU tài trợ gián tiếp Nga là nghịch lý chưa có lời giải ngắn hạn.
Trong khi Brussels khẳng định cam kết ủng hộ Kyiv, thì thực tế năng lượng vẫn giữ Moscow trong guồng quay kinh tế chiến tranh.
Lộ trình cắt đứt phụ thuộc vào năm 2027 có thể là “cuộc kiểm tra đạo đức và chiến lược lớn nhất” của EU trong nhiều thập kỷ.
Đến lúc đó, thế giới sẽ theo dõi xem liệu châu Âu có thể thực sự chấm dứt dòng tiền nuôi dưỡng cỗ máy chiến tranh của Kremlin – hay tiếp tục bị trói buộc bởi chính nhu cầu năng lượng của mình.

FAQ – Giải đáp nhanh về vấn đề EU và năng lượng Nga

1. Vì sao nói EU “tài trợ gián tiếp Nga”?
Vì dòng tiền từ nhập khẩu dầu, khí của Nga vẫn chảy vào ngân sách Moscow – nguồn tài chính chính cho cuộc chiến ở Ukraine.

2. Liệu EU có thể dừng nhập ngay lập tức?
Không. Các hợp đồng dài hạn và rủi ro thiếu năng lượng khiến EU phải áp dụng lộ trình giảm dần đến năm 2027–2028.

3. Quốc gia nào nhập nhiều năng lượng Nga nhất năm 2025?
Pháp (2,2 tỷ euro), Hà Lan (498 triệu euro) và Hungary (5 tỷ euro) là những nước nhập nhiều nhất theo dữ liệu CREA.

4. Mỹ có thể thay thế hoàn toàn nguồn cung Nga không?
Khó xảy ra, do nguồn LNG Mỹ phụ thuộc vào công ty tư nhân và điều kiện thị trường toàn cầu.