Trung Quốc Lách Lệnh Trừng Phạt Của Mỹ Để Mua Dầu Iran – Vì Sao Xu Hướng Này Khó Thay Đổi

Trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã âm thầm trở thành người mua dầu thô lớn nhất của Iran, bất chấp các lệnh trừng phạt gắt gao từ Hoa Kỳ. Theo các chuyên gia phân tích, nhờ vào hệ thống vận chuyển trong bóng tối và cơ chế thanh toán bằng đồng nhân dân tệ, dòng chảy dầu Iran sang Trung Quốc gần như không bị ảnh hưởng.

Mặc dù hải quan Trung Quốc không ghi nhận bất kỳ lô dầu nào từ Iran từ tháng 7/2022, nhưng dữ liệu theo dõi tàu từ công ty phân tích Kpler cho thấy, lượng nhập khẩu dầu Iran của Trung Quốc đã tăng gần gấp đôi vào năm 2024, đạt mức 17,8 triệu thùng/ngày, so với năm 2022.

Trong 5 tháng đầu năm 2025, mức nhập khẩu này vẫn duy trì ở mức cao – khoảng 6,8 triệu thùng/ngày.

Trung Quốc – Khách Hàng Lớn Nhất Của Dầu Iran

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA), gần 90% lượng xuất khẩu dầu thô và condensate của Iran hiện đang đổ về Trung Quốc. Dù Mỹ đã áp đặt những lệnh trừng phạt kinh tế sâu rộng nhất trong lịch sử nhằm cắt giảm nguồn thu tài trợ cho chương trình hạt nhân và các nhóm vũ trang như Hamas và Hezbollah, nhưng ảnh hưởng đến thị trường vật lý dầu mỏ là rất hạn chế.

Brian Leisen, chuyên gia năng lượng toàn cầu tại RBC Capital Markets, nhận định: “Từ khi chính quyền Trump lên nắm quyền, thị trường vật lý gần như không bị gián đoạn trong dòng chảy dầu từ Iran.”

Theo báo cáo Quốc hội Mỹ, doanh thu từ dầu mỏ và hóa dầu của Iran trong năm 2023 có thể đã đạt tới 70 tỷ USD.

Dầu Iran Giá Rẻ – Lựa Chọn Hấp Dẫn Cho Người Mua

Với giá thường rẻ hơn các nguồn cung từ Vịnh Ba Tư hoặc Nga, dầu Iran là lựa chọn hấp dẫn cho các nhà máy lọc dầu nhỏ của Trung Quốc – thường được gọi là “teapots”. Ví dụ, dầu Iran Light được giao dịch thấp hơn 6 – 7 USD/thùng so với dầu Upper Zakum của UAE.

Các nhà máy teapots thường mua dầu theo hình thức giao hàng tận nơi (delivered basis), có nghĩa là bên bán sẽ lo toàn bộ quá trình vận chuyển – giảm thiểu rủi ro cho bên mua Trung Quốc.

Hệ Thống Vận Chuyển Trong Bóng Tối – “Shadow Shipping”

Dù một số chuyến hàng từ Iran đi trực tiếp đến Trung Quốc, phần lớn dầu được chuyển tàu (ship-to-ship transfer) nhiều lần, đặc biệt ở Vịnh Ba Tư hoặc eo biển Malacca. Dầu từ tàu bị trừng phạt được chuyển sang tàu không bị trừng phạt trước khi tới Trung Quốc, giúp che giấu nguồn gốc.

Ngoài ra, các tàu thường thực hiện hành vi gọi là "spoofing" – giả mạo tín hiệu định vị để tránh bị phát hiện.

Thanh toán thường diễn ra bằng đồng nhân dân tệ (CNY) và qua các ngân hàng nhỏ nằm ngoài hệ thống SWIFT, giúp tránh tiếp xúc với đồng USD và bảo vệ các ngân hàng lớn của Trung Quốc khỏi rủi ro bị Mỹ trừng phạt.

“Vì không liên quan đến USD, việc bị loại khỏi hệ thống SWIFT không phải là rào cản lớn,” Brian cho biết.

Khu Vực Ngoài Khơi Malaysia – “Điểm Nóng” Của Dầu Iran

Theo Bridget Diakun từ Lloyd’s List Intelligence, khu vực phía Đông bán đảo Malaysia là "điểm nóng" của hoạt động chuyển tải dầu Iran, với nhiều tàu thực hiện spoofing để che giấu hành trình thật.

Trung Quốc cũng gia tăng nhập khẩu dầu từ Malaysia, với mức nhập khẩu đạt 1,4 triệu thùng/ngày trong năm 2024, vượt xa sản lượng nội địa 0,6 triệu thùng/ngày của Malaysia, cho thấy có thể có dầu Iran được nhập dưới danh nghĩa “dầu Malaysia.”

Triển Vọng Nới Lỏng Lệnh Cấm?

Đầu tuần này, Tổng thống Trump bất ngờ tuyên bố trên Truth Social rằng Trung Quốc có thể tiếp tục mua dầu Iran, khiến giá dầu WTI sụt 6%. Tuy nhiên, một quan chức Nhà Trắng sau đó xác nhận điều này không đồng nghĩa với việc nới lỏng lệnh trừng phạt.

Chuyên gia Kpler, Muyu Xu, nhận định phát biểu của Trump là “thỏa hiệp có tính toán,” vừa nhằm khuyến khích Iran giữ lệnh ngừng bắn, vừa thể hiện “thiện chí” với Trung Quốc trước các vòng đàm phán thương mại mới.

Trong khi chưa có động thái rõ ràng về việc cấp miễn trừ trừng phạt, các chuyên gia kỳ vọng xu hướng nhập khẩu dầu Iran của Trung Quốc sẽ tiếp tục, đặc biệt là từ các nhà máy lọc dầu độc lập.