Cuộc chiến pháp lý giữa Amazon và FTC: vụ kiện lịch sử về chương trình Prime bị cáo buộc “lừa dối” khách hàng

Amazon – gã khổng lồ thương mại điện tử toàn cầu – đang đối mặt với một trong những vụ kiện lớn nhất trong lịch sử hoạt động của mình. Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (Federal Trade Commission – FTC) cáo buộc Amazon đã đánh lừa hàng chục triệu người tiêu dùng tham gia dịch vụ Prime mà không có sự đồng ý minh bạch, đồng thời cố tình gây khó khăn trong quy trình hủy bỏ.

Đây không chỉ là một vụ kiện đơn lẻ, mà còn phản ánh xu hướng siết chặt giám sát các tập đoàn công nghệ lớn tại Mỹ, vốn ngày càng bị chỉ trích vì lạm dụng quyền lực thị trường và “thao túng” hành vi người dùng.

Bối cảnh: Prime – con át chủ bài của Amazon

Ra mắt vào năm 2005, Amazon Prime nhanh chóng trở thành một trong những chương trình đăng ký thành công nhất thế giới. Với hơn 200 triệu thành viên toàn cầu, Prime mang về cho Amazon hàng chục tỷ USD mỗi năm.

Với mức phí thường niên 139 USD, dịch vụ này mang đến nhiều tiện ích như giao hàng miễn phí, truy cập kho phim – nhạc trực tuyến và các ưu đãi đặc quyền. Nghiên cứu cho thấy, khách hàng Prime có xu hướng mua sắm nhiều hơn và thường xuyên hơn so với người dùng không đăng ký.

Không ngoa khi nói Prime là “trái tim” trong mô hình kinh doanh của Amazon. Nhà sáng lập Jeff Bezos từng khẳng định: “Prime phải có giá trị đến mức nếu không tham gia, bạn mới là người thiếu khôn ngoan.”

Tuy nhiên, chính thành công này lại kéo theo làn sóng chỉ trích rằng Amazon đã tận dụng mọi “thủ thuật” để thu hút và giữ chân thành viên.

Cáo buộc từ FTC: “Dark patterns” và sự mập mờ có chủ ý

FTC khởi kiện Amazon vào tháng 6/2023, dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden. Theo đơn kiện, Amazon đã sử dụng các “dark patterns” – tức là những thiết kế giao diện mang tính lừa dối – nhằm buộc người dùng đăng ký Prime ngoài ý muốn.

Cụ thể, nhiều khách hàng tưởng rằng họ chỉ hoàn tất giao dịch mua hàng, nhưng thực chất lại đồng thời đăng ký gói Prime có tính phí định kỳ. FTC cho biết:

Hàng triệu người tiêu dùng đã “vô tình” tham gia Prime mà không có sự đồng ý rõ ràng.

Amazon biết rõ vấn đề nhưng từ chối điều chỉnh, vì sợ làm giảm số lượng thành viên.

Nội bộ Amazon gọi đây là một “căn bệnh ung thư thầm lặng”.

Không chỉ dừng ở bước đăng ký, quá trình hủy Prime cũng bị tố cáo phức tạp và rắc rối. Người dùng phải trải qua ít nhất 4 trang web với 15 lựa chọn khác nhau. Amazon thậm chí còn đặt tên nội bộ cho quy trình này là “Iliad”, ám chỉ trường ca Hy Lạp về cuộc chiến thành Troy – dài dòng và đầy thử thách.

FTC lập luận rằng hành vi trên vi phạm luật bảo vệ người tiêu dùng và luật cạnh tranh, khi cố tình làm mờ đi thông tin quan trọng nhằm trục lợi từ khách hàng.

Lập luận từ Amazon: “Quy trình rõ ràng, minh bạch”

Đáp lại, Amazon bác bỏ mọi cáo buộc. Công ty khẳng định quy trình đăng ký và hủy Prime hoàn toàn “rõ ràng và đơn giản”. Theo Amazon, việc một bộ phận khách hàng hiểu nhầm là điều khó tránh khỏi với một dịch vụ có hàng trăm triệu người dùng.

Trong hồ sơ gửi tòa, Amazon viết:
“Bằng chứng về việc một tỷ lệ nhỏ khách hàng gặp khó khăn không thể chứng minh rằng Amazon vi phạm pháp luật. Chúng tôi luôn minh bạch về điều khoản của Prime.”

Tuy nhiên, FTC cho rằng Amazon không chỉ “không minh bạch”, mà còn chủ động lợi dụng sự mơ hồ để tối đa hóa doanh thu.

Phiên tòa tại Seattle: Dấu hiệu bất lợi cho Amazon

Phiên tòa đang diễn ra tại Tòa án Liên bang ở Seattle – “sân nhà” của Amazon. Quá trình chọn bồi thẩm đoàn bắt đầu từ cuối tháng 9/2025, và phần tranh luận mở màn dự kiến kéo dài ít nhất một tháng.

Ngay trước khi phiên xét xử chính thức bắt đầu, Thẩm phán John Chun đã đưa ra phán quyết sơ bộ có phần bất lợi cho Amazon. Ông cho rằng công ty đã vi phạm Đạo luật Khôi phục Niềm tin Người mua sắm trực tuyến khi thu thập thông tin thanh toán của người dùng trước khi công bố đầy đủ điều khoản dịch vụ.

Đặc biệt, hai lãnh đạo cấp cao – Jamil Ghani (giám đốc Prime) và Neil Lindsay (Phó chủ tịch cấp cao) – có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý cá nhân nếu bồi thẩm đoàn đứng về phía FTC.

“Dark patterns” – mục tiêu siết chặt toàn cầu

Vụ kiện với Amazon là một phần trong chiến dịch rộng lớn hơn của FTC nhằm ngăn chặn các “dark patterns” trong thương mại điện tử. Cơ quan này bắt đầu điều tra từ năm 2022 và liên tiếp nhắm tới các tập đoàn công nghệ lớn:

Uber bị cáo buộc sử dụng thủ thuật gây nhầm lẫn trong dịch vụ Uber One.

Match.com và Chegg đã phải dàn xếp với FTC vì các điều khoản hủy bỏ rắc rối.

Các chuyên gia cho rằng xu hướng này sẽ tiếp tục mở rộng, bởi “dark patterns” không chỉ gây thiệt hại tài chính cho người tiêu dùng mà còn làm xói mòn niềm tin vào nền kinh tế số.

Tác động rộng lớn: Amazon và ngành công nghệ trước sức ép pháp lý

Vụ kiện hiện tại có thể chỉ là khởi đầu. Amazon còn phải đối mặt với một vụ kiện chống độc quyền khác từ FTC, dự kiến xét xử vào năm 2027. Vụ việc xoay quanh cáo buộc Amazon lạm dụng vị thế độc quyền để áp đặt điều kiện bất lợi lên nhà bán hàng thứ ba.

Nếu FTC thắng trong vụ kiện Prime, đây sẽ là án lệ quan trọng không chỉ cho Amazon mà còn cho toàn bộ ngành công nghệ. Nó gửi đi thông điệp rằng các tập đoàn không thể “thao túng” hành vi người dùng thông qua thiết kế sản phẩm hay giao diện mập mờ.

Đồng thời, vụ kiện cũng phản ánh sự thay đổi trong chính sách Mỹ: từ chỗ ưu tiên thúc đẩy đổi mới công nghệ, chính phủ nay đang chuyển hướng sang kiểm soát quyền lực thị trường để bảo vệ cạnh tranh công bằng.

Kết luận

Amazon Prime từng được ca ngợi như một trong những sáng kiến kinh doanh thành công nhất thế kỷ 21. Nhưng giờ đây, chính chương trình này lại kéo Amazon vào một cuộc chiến pháp lý lớn, có thể làm thay đổi cách các “ông lớn công nghệ” thiết kế sản phẩm và vận hành dịch vụ.

Kết quả phiên tòa tại Seattle không chỉ quyết định tương lai của Prime, mà còn có thể trở thành bước ngoặt trong nỗ lực toàn cầu chống lại “dark patterns” và hành vi lạm dụng quyền lực của các tập đoàn công nghệ.