Tham vọng hạt nhân của Mỹ liệu có khiến Nga phản công mạnh hơn?

Việc Mỹ nối lại thử nghiệm hạt nhân và phóng tên lửa Minuteman III được cho là nhằm gây sức ép với Nga giữa bối cảnh chiến tranh Ukraine bế tắc. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo động thái này có thể phản tác dụng và làm gia tăng nguy cơ một cuộc chạy đua vũ trang mới.

Khi chiến lược răn đe trở thành con dao hai lưỡi

Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Nga chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, việc Washington phóng thử tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III và bày tỏ ý định khôi phục chương trình thử hạt nhân đang thu hút sự chú ý toàn cầu.
Dù được xem là một phần trong chiến lược răn đe nhằm gây sức ép buộc Nga nhượng bộ trong vấn đề Ukraine, nhiều chuyên gia cho rằng cách tiếp cận này có thể phản tác dụng – không chỉ làm gia tăng nguy cơ đối đầu, mà còn thúc đẩy một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân mới trên phạm vi toàn cầu.

1. Mục tiêu của Mỹ: Tái khẳng định vị thế răn đe hạt nhân

Theo các nguồn tin từ Bộ Quốc phòng Mỹ, cuộc thử nghiệm Minuteman III hồi đầu tháng được mô tả là "định kỳ và không nhằm phản ứng với bất kỳ sự kiện quốc tế cụ thể nào". Tuy nhiên, thời điểm diễn ra – ngay sau khi Nga công bố thử thành công tên lửa hành trình Burevestnik sử dụng năng lượng hạt nhân – khiến giới phân tích tin rằng Washington đang muốn gửi đi thông điệp răn đe rõ ràng.

Chuyên gia người Palestine Taufiq Taameh nhận định:

“Mỹ muốn thể hiện sức mạnh quân sự và năng lực răn đe, nhưng điều đó khó tạo áp lực thực sự với Nga – một quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân hiện đại bậc nhất thế giới.”

Theo ông, những hành động mang tính biểu tượng như phóng thử tên lửa chỉ mang lại hiệu quả tuyên truyền tạm thời, trong khi lại đẩy quan hệ song phương vào thế đối đầu sâu sắc hơn.

2. Nga – từ thế phòng thủ sang thế chủ động

Trước động thái của Washington, Tổng thống Vladimir Putin đã chỉ đạo các cơ quan liên quan xem xét khôi phục chương trình thử hạt nhân của Nga. Đây được xem là phản ứng “có tính toán”, nhằm duy trì thế cân bằng chiến lược và gửi tín hiệu rằng Moskva sẵn sàng đáp trả nếu bị khiêu khích.

Theo chuyên gia quân sự Nga Yuri Knutov, Mỹ đang trong giai đoạn hiện đại hóa toàn diện “bộ ba hạt nhân” gồm:

Tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) Sentinel – thay thế Minuteman III;

Tàu ngầm mang tên lửa Trident;

Máy bay ném bom chiến lược B-21 Raider.

Tổng chi phí cho chương trình này, theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), có thể lên tới 946 tỷ USD trong giai đoạn 2025–2034. Nga cho rằng điều này vi phạm tinh thần các hiệp ước kiểm soát vũ khí như START – vốn được thiết kế để ngăn một cuộc chạy đua vũ trang quy mô lớn.

3. Khi các khối quyền lực định hình lại cán cân hạt nhân

Một hệ quả đáng chú ý của căng thẳng Mỹ – Nga là sự xích lại gần nhau giữa Nga, Trung Quốc, Triều Tiên và Iran. Theo chuyên gia Iraq Adnan al-Kinani, đây là nhóm các quốc gia cùng chia sẻ mục tiêu thiết lập “thế cân bằng quyền lực mới dựa trên sự ngang bằng hạt nhân”.

Ông Kinani cho rằng việc Mỹ tăng cường răn đe có thể thúc đẩy các quốc gia này đẩy mạnh chương trình phát triển vũ khí chiến lược, khiến cấu trúc an ninh toàn cầu trở nên mong manh hơn:

“Khi hạt nhân trở thành yếu tố trong các xung đột hiện nay, điều đó báo hiệu nguy cơ leo thang nghiêm trọng. Một cuộc chiến quy mô lớn có thể nổ ra với cái giá rất đắt.”

Cựu Ngoại trưởng Liban Adnan Mansour thậm chí cảnh báo:

“Việc Mỹ nối lại thử hạt nhân sẽ đẩy quan hệ giữa hai cường quốc vào một ‘Chiến tranh Lạnh mới’, phá vỡ các nỗ lực kiểm soát vũ khí hủy diệt hàng loạt đã được duy trì trong nhiều thập kỷ.”

4. Ranh giới mong manh giữa răn đe và kích thích chạy đua

Giới phân tích nhận định, Washington đang phải đối mặt với nghịch lý an ninh: càng tìm cách thể hiện sức mạnh răn đe, Mỹ càng khiến đối thủ gia tăng phòng bị và đầu tư mạnh hơn vào công nghệ hạt nhân.

Ông Dmitry Suslov, Phó giám đốc nghiên cứu tại Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng Nga, cho rằng phe diều hâu trong Quốc hội Mỹ đang thúc đẩy chiến lược này với niềm tin rằng “chạy đua hạt nhân” sẽ khiến Nga kiệt quệ về kinh tế – tương tự thập niên 1980. Tuy nhiên, thực tế hiện nay đã khác: Nga không còn đơn độc mà có sự hậu thuẫn từ Trung Quốc và khối BRICS, trong khi chi phí sản xuất vũ khí của Nga lại thấp hơn đáng kể so với Mỹ.

Ông Suslov cảnh báo:

“Nếu Mỹ tiếp tục leo thang, Nga sẽ đáp trả tương xứng. Chúng tôi vẫn duy trì ưu thế về chất lượng trong các hệ thống phóng hạt nhân – vượt xa những gì Mỹ hiện có.”

Các chuyên gia quốc tế cho rằng điều nguy hiểm nhất lúc này không phải là một vụ thử đơn lẻ, mà là nguy cơ sụp đổ của các cơ chế kiểm soát vũ khí, vốn là nền tảng giữ ổn định chiến lược toàn cầu suốt hơn nửa thế kỷ qua.

5. Triển vọng đối thoại: Hy vọng mong manh nhưng cần thiết

Trong bài phát biểu gần đây, Tổng thống Putin nhấn mạnh Nga vẫn sẵn sàng đối thoại nếu Mỹ tôn trọng nguyên tắc bình đẳng và cùng có lợi. Ông nêu rõ hai lựa chọn cho Washington:

Gia hạn Hiệp ước START và nối lại đàm phán kiểm soát vũ khí; hoặc

Từ chối đối thoại, đồng nghĩa khơi mào một cuộc chạy đua vũ trang mới – mà “phần thua chắc chắn thuộc về Mỹ”.

Trong khi đó, một số chuyên gia Mỹ, như cựu trung tá Earl Rasmussen, cho rằng Minuteman III chỉ là thử nghiệm định kỳ và không mang tính khiêu khích, nhưng thừa nhận công nghệ của Nga đang vượt xa Mỹ trong một số lĩnh vực, đặc biệt là tên lửa hành trình Burevestnik chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Kết luận: Cần một khuôn khổ ổn định mới

Các động thái gần đây cho thấy cán cân hạt nhân toàn cầu đang ở thời điểm nhạy cảm nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Nếu Washington và Moskva không sớm khôi phục đối thoại, thế giới có thể chứng kiến một vòng xoáy leo thang hạt nhân mới với chi phí khổng lồ và rủi ro khó lường.

Việc duy trì cơ chế kiểm soát vũ khí, minh bạch thông tin và xây dựng lòng tin chiến lược cần được xem là ưu tiên hàng đầu – không chỉ giữa hai siêu cường, mà cho toàn bộ hệ thống an ninh quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Vì sao Mỹ phóng thử tên lửa Minuteman III vào thời điểm này?
Theo Lầu Năm Góc, đây là hoạt động thử nghiệm định kỳ. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định nó mang hàm ý chính trị rõ ràng, nhằm gửi thông điệp răn đe đến Nga.

2. Nga phản ứng thế nào trước các động thái của Mỹ?
Tổng thống Putin đã chỉ đạo nghiên cứu khả năng nối lại thử hạt nhân và nhấn mạnh Nga có thể đáp trả tương xứng nếu Mỹ leo thang.

3. Việc nối lại thử hạt nhân có vi phạm các hiệp ước quốc tế không?
Có thể. Điều này làm suy yếu Hiệp ước Cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện (CTBT) và Hiệp ước START – hai trụ cột kiểm soát vũ khí quan trọng của thế giới.

4. Liệu có nguy cơ xảy ra một cuộc Chiến tranh Lạnh mới?
Nhiều chuyên gia cho rằng nguy cơ này đang hiện hữu nếu cả hai bên không sớm khôi phục đối thoại và thiết lập cơ chế răn đe ổn định hơn.