Các mức thuế “tương hỗ” của Trump không hoàn toàn như vẻ bề ngoài. Đây mới là câu chuyện thật sự

Các mức thuế khổng lồ mà Tổng thống Donald Trump công bố hôm thứ Tư đối với hàng chục đối tác thương mại được giới thiệu là "tương hỗ", đơn giản chỉ nhằm mục tiêu cân bằng mức thuế mà các quốc gia khác áp dụng với Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, phương pháp mà chính quyền Trump sử dụng để cố gắng tái cân bằng thương mại lại không liên quan gì đến mức thuế mà các quốc gia khác áp lên Hoa Kỳ.

Thay vào đó, chính quyền Trump đã sử dụng một phép tính cực kỳ đơn giản hóa, trong đó họ tuyên bố đã xét đến một loạt các vấn đề như đầu tư từ Trung Quốc, các cáo buộc thao túng tiền tệ và quy định của các quốc gia khác. Phép tính đó chỉ đơn giản là lấy thâm hụt thương mại của một quốc gia với Hoa Kỳ chia cho kim ngạch xuất khẩu của quốc gia đó vào Mỹ nhân với 1/2. Chỉ có vậy.

Tổng thống về cơ bản đang dùng một cái búa tạ để giải quyết hàng loạt mối bất bình, sử dụng thâm hụt thương mại của các quốc gia khác với Hoa Kỳ như một vật tế thần. Và phép tính mơ hồ này có thể dẫn đến những tác động rộng khắp với các quốc gia mà Mỹ phụ thuộc vào để nhập khẩu hàng hóa — và các công ty nước ngoài cung cấp các mặt hàng đó.

“Dường như không có mức thuế nào được sử dụng trong phép tính tỷ lệ đó,” Mike O’Rourke, giám đốc chiến lược tiếp thị tại Jones Trading cho biết trong một thông báo gửi đến các nhà đầu tư hôm thứ Tư. “Chính quyền Trump đang nhắm mục tiêu cụ thể vào các quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Hoa Kỳ so với kim ngạch xuất khẩu của họ sang Mỹ.”

Các con số thực tế có lẽ gần hơn với “mức thuế MFN trung bình đã được áp dụng” (Most-Favored-Nation), tức là mức thuế trần về nhập khẩu mà hơn 160 quốc gia thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã đồng ý áp dụng với nhau, dù mức thuế có thể khác nhau theo từng ngành. Và với các quốc gia có hiệp định thương mại với Mỹ, thuế có thể thấp hơn hoặc thậm chí bằng 0.

Trump thường xuyên tuyên bố chính sách thương mại của ông dựa trên một khẩu hiệu đơn giản: “Họ đánh thuế ta, ta đánh thuế lại họ.” Nhưng thực tế không hề đơn giản như vậy.

“Nhiều vấn đề mà chính quyền đã nêu ra và họ lo ngại thực ra không liên quan đến mức thuế,” Sarah Bianchi, trưởng bộ phận chiến lược về các vấn đề chính trị quốc tế và chính sách công tại Evercore ISI phát biểu hôm thứ Năm trong một cuộc thảo luận do Viện Brookings tổ chức.

Câu trả lời gọi là của Trump với các rào cản phi thuế

Các mức thuế MFN xuất phát từ các cuộc đàm phán giữa các thành viên WTO vào những năm 1990, khi tổ chức này mới được thành lập.

Mức thuế MFN của Liên minh châu Âu là 5%, nhưng chính quyền Trump lại cho rằng con số đó là khoảng 20% vì “hàng xuất khẩu của Mỹ gặp bất lợi do quy định hải quan không đồng đều và không nhất quán” trên toàn khu vực đồng tiền chung châu Âu, và vì “các thể chế cấp EU không cung cấp sự minh bạch trong việc ra quyết định,” theo văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR).

Dưới sự điều phối của WTO, hơn 160 quốc gia đã cùng nhau thiết lập mức thuế MFN, áp dụng cho hàng nhập khẩu từ tất cả các quốc gia thành viên.

15 quốc gia có thâm hụt thương mại cao nhất với Mỹ, nằm trong danh sách chịu mức thuế trên 10% của Trump

Trong khi đó, mức thuế MFN của Việt Nam là 9,4% (theo dữ liệu mới nhất năm 2023), nhưng chính quyền Trump lại tính thành 46% do các rào cản phi thuế, theo một báo cáo từ văn phòng USTR được công bố trong tuần này. Các rào cản phi thuế có thể bao gồm hạn ngạch nhập khẩu và luật chống bán phá giá nhằm bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước.

Một quan chức thương mại hàng đầu của Việt Nam hôm thứ Năm đã gọi mức thuế mới của Trump đối với Việt Nam là “không công bằng,” viện dẫn đến mức thuế MFN.

Ấn Độ và Trung Quốc cũng có một số rào cản phi thuế, theo ông Sung Won Sohn, giáo sư tài chính và kinh tế tại Đại học Loyola Marymount và là nhà kinh tế trưởng của SS Economics. Ví dụ, Ấn Độ áp dụng các biện pháp kiểm dịch thực vật đối với hàng nông sản nhập khẩu, còn Trung Quốc thì có trợ cấp nhà nước cho các công ty nội địa, ông viết trong một bài bình luận được công bố đầu năm nay.

Tuy nhiên, “Ngày giải phóng” không phải là cách tiếp cận phù hợp để xử lý các biện pháp phi thuế từ các quốc gia khác, ông Joe Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại công ty phân tích thị trường RSM, nói với CNN trong một cuộc phỏng vấn.

“Nếu bạn nhìn vào công thức mà Nhà Trắng đưa ra để xác định mức thuế mới, bạn sẽ thấy nó không liên quan gì đến các rào cản phi thuế cả,” ông nói thêm: “Tôi thấy đây giống như một nỗ lực tùy tiện để trừng phạt các quốc gia vì họ có thặng dư thương mại lớn với Hoa Kỳ.”

Thực tế, thâm hụt thương mại song phương của Mỹ với các quốc gia khác, theo ông, chỉ đơn giản là “kết quả của việc tiết kiệm và chi tiêu tại Hoa Kỳ.”

Thâm hụt thương mại không phải là một tình trạng khẩn cấp

Trong một cuộc gọi với báo chí hôm thứ Tư, một quan chức cao cấp của Nhà Trắng gọi các khoản thâm hụt này là tình trạng khẩn cấp quốc gia cần phải giải quyết để giữ lại nhà máy và việc làm trong nước.

Nhưng việc các quốc gia khác có thâm hụt với Mỹ có phải là điều tệ hại? Không nhất thiết.

Nhiều quốc gia có thâm hụt thương mại với Mỹ, theo dữ liệu thương mại. Hoa Kỳ nhập khẩu nhiều hơn 230 tỷ USD từ EU so với xuất khẩu, và gần 300 tỷ USD với Trung Quốc.

“Khi tôi đến cửa hàng và mua hàng bằng tiền mặt, tôi có thâm hụt thương mại với cửa hàng tạp hóa, nhưng điều đó có nghĩa là tôi gặp bất lợi không? Rõ ràng là không,” John Dove, giáo sư kinh tế tại Đại học Troy nói với CNN. “Đó là những hàng hóa mà tôi cần, và tôi không cần phải cung cấp một sản phẩm hay dịch vụ đối ứng. Điều đó không nhất thiết là tốt hay xấu. Nó chỉ là như vậy.”

Tuy nhiên, chính quyền Trump đã cho rằng việc áp thuế để giải quyết thâm hụt thương mại có thể là nguồn thu tiềm năng để giảm nợ quốc gia và tài trợ cho việc cắt giảm thuế. Nhưng đó là một canh bạc rủi ro có thể dẫn đến thảm họa nếu các quốc gia khác liên kết để trả đũa.

“Vấn đề đáng lo ngại hơn là các mức thuế diện rộng này sẽ khuyến khích các đối tác thương mại của chúng ta trả đũa,” ông Dove nói.

Nếu các quốc gia khác đàm phán lại chính sách thương mại của họ, Hoa Kỳ “có thể nhanh chóng rơi vào tình thế mà 25% nền kinh tế thế giới đối đầu với 75% còn lại,” ông nói, “và tôi có thể nói trước ai sẽ là bên thắng cuộc.”

(CNN – David Goldman có đóng góp cho bài viết này.)