Thái tử Mohammed bin Salman cam kết đầu tư 1.000 tỷ USD vào Mỹ và thảo luận mua tiêm kích F-35. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo đây vẫn là thỏa thuận đầy rủi ro, chưa có gì đảm bảo sẽ thành hiện thực.

Mỹ – Saudi Arabia cam kết 1.000 tỷ USD và thỏa thuận F-35: Lời hứa lớn, khoảng cách dài

Chuyến thăm Washington của Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman (MBS) đã nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố hàng loạt thỏa thuận “khổng lồ”. Từ việc Riyadh tuyên bố nâng mức đầu tư vào Mỹ lên 1.000 tỷ USD, cho đến việc hai bên thảo luận về khả năng Saudi mua máy bay chiến đấu tàng hình F-35, mọi thứ đều được giới thiệu như một bước tiến lịch sử trong quan hệ song phương.

Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng và lời tuyên bố mạnh mẽ, vẫn còn đó vô vàn câu hỏi chưa lời giải: Liệu những thỏa thuận này có thật sự được thực thi? Liệu đây là những bước đi chiến lược bền vững, hay chỉ là những cam kết chính trị mang tính biểu tượng?

Bài viết này sẽ giải mã bức tranh kinh tế – địa chính trị phức tạp xoay quanh thương vụ “1.000 tỷ USD” cùng kế hoạch bán F-35 cho Saudi Arabia.

Cam kết 1.000 tỷ USD: Con số lớn nhưng thiếu chi tiết

Nhà Trắng tuyên bố Saudi Arabia sẵn sàng nâng khoản đầu tư vào Mỹ từ mức 600 tỷ USD đã hứa vào tháng 5 lên 1.000 tỷ USD. Đây được mô tả là minh chứng cho “niềm tin sâu sắc” vào kinh tế Mỹ dưới thời Tổng thống Trump.

Nhưng một điểm đáng chú ý: không có bất kỳ khung thời gian, giai đoạn hay lĩnh vực cụ thể nào được công bố.

Điều này khiến giới kinh tế học đặt dấu hỏi lớn.
Bởi lẽ:

1.000 tỷ USD gần tương đương toàn bộ GDP của Saudi Arabia trong năm 2023 (khoảng 1,07 nghìn tỷ USD).

Không ai có thể chắc chắn rằng Saudi Arabia có khả năng giải ngân nhanh chóng một khoản tiền với quy mô như vậy.

Các cam kết “khủng” nhưng không ràng buộc đã từng xuất hiện nhiều lần trong ngoại giao quốc tế, và không ít trong số đó chưa bao giờ thành hiện thực.

Chuyên gia kinh tế Paul Donovan nhận định rằng những lời hứa như vậy “đã trở thành một phần quen thuộc trong các thỏa thuận quốc tế — kể cả khi không có cơ chế đảm bảo thực thi”. Ông nhấn mạnh: “Đặt trong bối cảnh quy mô GDP, cam kết này khó có thể được thực hiện trong ngắn hạn.”

Điều đó dẫn đến một kết luận thực tế: 1.000 tỷ USD là một tuyên bố ấn tượng về mặt chính trị, nhưng chưa thể xem là một kế hoạch kinh tế có tính khả thi.

Thỏa thuận F-35: Tín hiệu chính trị hay giao dịch thực sự?

Nếu cam kết đầu tư là điểm nhấn về kinh tế, thì khả năng Saudi Arabia mua 48 chiếc F-35 lại là tâm điểm về quân sự.

F-35 vốn được xem là dòng chiến đấu cơ tàng hình tiên tiến nhất mà Mỹ từng sản xuất, và Israel hiện là quốc gia duy nhất ở Trung Đông sở hữu F-35.

Do đó, việc Mỹ xem xét bán F-35 cho Saudi Arabia đã tạo ra làn sóng tranh luận mạnh mẽ.

Vì sao thương vụ F-35 gây tranh cãi?

Israel phản đối mạnh mẽ
Israel lo ngại việc Saudi sở hữu F-35 sẽ làm suy yếu “lợi thế quân sự định tính” — ưu thế mà Mỹ cam kết bảo vệ.

Quốc hội Mỹ có quyền chặn thỏa thuận
Và trong lịch sử, Quốc hội Mỹ từng nhiều lần ngăn cản thương vụ vũ khí với Saudi Arabia vì lo ngại vấn đề nhân quyền và chiến tranh Yemen.

Quan hệ Saudi – Trung Quốc
Washington lo ngại việc Saudi tiếp tục mở rộng hợp tác với Bắc Kinh có thể khiến công nghệ nhạy cảm của F-35 gặp rủi ro.

Yếu tố chính trị khu vực
Mỹ từng đặt điều kiện rằng Saudi Arabia cần bình thường hóa quan hệ với Israel theo khuôn khổ Abraham Accords trước khi có thể sở hữu F-35.

Trump vẫn tuyên bố: “Chúng tôi sẽ bán F-35”

Dù có nhiều tranh cãi, Tổng thống Trump vẫn khẳng định Mỹ sẽ bán F-35 cho Saudi Arabia, đồng thời trấn an rằng cả Israel và Saudi đều là “đồng minh lớn”. Nhưng thực tế, lời tuyên bố của Tổng thống không thể thay thế được quy trình pháp lý phức tạp của Quốc hội và Lầu Năm Góc.

Các chuyên gia cho rằng: Con đường vẫn còn rất dài

Giáo sư Paul Musgrave nhận xét:
“Một chuyện là công bố thỏa thuận. Chuyện khác là thấy F-35 cất cánh từ đường băng Saudi Arabia. Giữa hai điểm này là rất nhiều chi tiết kỹ thuật và pháp lý chưa thể giải quyết ngay.”

Nói cách khác, từ tuyên bố chính trị đến thực thi hợp đồng là một hành trình không hề ngắn ngủi.

Chuyến thăm đầy tranh cãi của Thái tử MBS

Điểm đáng chú ý: Đây là lần đầu tiên Thái tử Mohammed bin Salman tới Mỹ kể từ vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018.

Cơ quan tình báo Mỹ từng xác định MBS “phê duyệt” chiến dịch dẫn đến cái chết của Khashoggi. Tuy nhiên:

Riyadh bác bỏ cáo buộc

MBS tiếp tục thăng tiến và củng cố quyền lực

Mỹ vẫn xem Saudi Arabia là đối tác chiến lược quan trọng

Dù vụ việc vẫn là “vết đen” trong hồ sơ nhân quyền của Saudi Arabia, Washington rõ ràng ưu tiên lợi ích kinh tế và an ninh nhiều hơn khi tiếp tục đón Thái tử với nghi thức cấp cao.

Vì sao Mỹ và Saudi Arabia cần nhau vào lúc này?

Mỹ cần Saudi Arabia vì:

Nguồn lực tài chính khổng lồ

Vai trò dẫn đầu thị trường dầu mỏ

Vị trí chiến lược trong khu vực Trung Đông

Khả năng đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc

Saudi Arabia cần Mỹ vì:

Công nghệ quốc phòng tiên tiến (như F-35)

Hạt nhân dân sự và năng lượng mới

Công nghệ AI và hạ tầng siêu máy tính

Vai trò bảo trợ an ninh

Không khó để nhận ra: Đây là sự hợp tác dựa trên lợi ích chiến lược – kinh tế, nhiều hơn là niềm tin tuyệt đối.

Tương lai của thỏa thuận: Sẽ thành hiện thực hay chỉ là lời hứa?

Một số điều có thể khẳng định:

Cam kết 1.000 tỷ USD sẽ cần thời gian dài để đánh giá khả năng thực thi

Thỏa thuận F-35 chắc chắn phải vượt qua nhiều rào cản chính trị

Cả hai bên đều muốn thúc đẩy quan hệ, nhưng lợi ích và điều kiện lại không phải lúc nào cũng song hành

Vấn đề Israel – Palestine vẫn là “nút thắt” lớn trong mọi kế hoạch quân sự ở khu vực

Nói cách khác: Thỏa thuận lớn, nhưng con đường để biến nó thành sự thật vẫn còn rất nhiều chông gai.

Kết luận

Chuyến thăm Washington của Thái tử Mohammed bin Salman đã đặt nền móng cho bước tiến mới trong quan hệ Mỹ – Saudi Arabia. Cam kết 1.000 tỷ USD và tiềm năng mua F-35 đều là những tuyên bố rất đáng chú ý, phản ánh tham vọng chiến lược của cả hai bên.

Tuy nhiên, việc biến những cam kết này thành hiện thực không hề đơn giản.

Về tài chính, con số 1.000 tỷ USD quá lớn để có thể thực thi nhanh chóng.

Về quân sự, F-35 là chương trình nhạy cảm và gắn với nhiều ràng buộc chính trị.

Về địa chính trị, những vấn đề tồn đọng như Israel – Palestine, nhân quyền hay quan hệ Mỹ – Trung đều có thể ảnh hưởng đến tiến trình.

Vì vậy, câu chuyện Mỹ – Saudi Arabia hiện tại giống như một bức tranh lớn với những đường nét mạnh mẽ, nhưng vẫn còn nhiều mảng xám cần được xác định rõ ràng trước khi trở thành hiện thực.