Thổ Nhĩ Kỳ giảm phụ thuộc dầu Nga, tăng mua dầu từ Iraq và Kazakhstan giữa làn sóng trừng phạt mới

Các nhà máy lọc dầu hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ đang cắt giảm nhập khẩu dầu Nga và tăng mua từ Iraq, Kazakhstan cùng các nước khác. Động thái này phản ánh tác động mạnh mẽ của lệnh trừng phạt phương Tây và đang định hình lại thị trường năng lượng toàn cầu.

Bước Chuyển Chiến Lược Của Thổ Nhĩ Kỳ: Giảm Dầu Nga, Mở Rộng Nguồn Cung Mới

Trước làn sóng trừng phạt mới từ phương Tây nhằm vào Moscow, Thổ Nhĩ Kỳ — một trong những khách hàng lớn nhất của dầu Nga — đang thực hiện bước chuyển chiến lược trong nguồn cung năng lượng.
Theo các nguồn tin của Reuters, những nhà máy lọc dầu lớn nhất nước này đang tăng mạnh nhập khẩu dầu không đến từ Nga, thể hiện phản ứng rõ rệt trước các lệnh trừng phạt mới từ Mỹ, Liên minh châu Âu và Anh.

Động thái này không chỉ là một quyết định về năng lượng, mà còn là sự tính toán mang đậm yếu tố địa chính trị — khi Ankara vừa phải duy trì nguồn cung ổn định, vừa cân bằng giữa các mối quan hệ kinh tế và chính trị quốc tế.

Các Ông Lớn Lọc Dầu Của Thổ Nhĩ Kỳ Và Sự Dịch Chuyển Nguồn Cung

Nhà Máy STAR Của SOCAR Tăng Nhập Khẩu Từ Iraq Và Kazakhstan

Nhà máy lọc dầu STAR, thuộc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Azerbaijan (SOCAR), đã mua bốn lô hàng dầu thô từ Iraq, Kazakhstan và một số nhà cung cấp ngoài Nga cho lịch giao hàng tháng 12.
Theo dữ liệu do Reuters tổng hợp, tổng lượng nhập này tương đương 77.000 – 129.000 thùng/ngày (bpd), tùy kích thước từng lô hàng.

Điều này đánh dấu sự sụt giảm đáng kể trong mức độ phụ thuộc vào dầu Nga. Trong tháng 9 và 10, gần như toàn bộ nguồn cung cho STAR — khoảng 210.000 thùng/ngày — đều đến từ Nga, theo dữ liệu của hãng phân tích Kpler.
Một trong những lô hàng mới là dầu KEBCO của Kazakhstan, có đặc tính tương tự dầu Urals của Nga nhưng có nguồn gốc từ Kazakhstan.

Trước đó, STAR chỉ nhập một lô dầu Kazakhstan trong năm nay và hoàn toàn không nhập loại này trong năm 2024, cho thấy bước chuyển hướng này mang tính chiến lược.

Tupras Đa Dạng Hóa Với Dầu Iraq, Brazil Và Angola

Nhà máy lọc dầu lớn khác của Thổ Nhĩ Kỳ, Tupras, cũng đang tăng cường nhập khẩu dầu từ các quốc gia không thuộc Nga.
Hai nguồn tin trong ngành xác nhận Tupras đã mua thêm dầu Iraq — có chất lượng tương đương Urals — và dự kiến sẽ ngừng hoàn toàn nhập dầu Nga tại một trong hai nhà máy của mình. Mục tiêu là đảm bảo tuân thủ các quy định trừng phạt mới của EU trong khi vẫn duy trì hoạt động xuất khẩu nhiên liệu sang châu Âu.

Trong năm nay, Tupras cũng mở rộng danh mục nhập khẩu với lô dầu đầu tiên từ Brazil và chuẩn bị nhận lô hàng thứ hai từ Angola (loại Mostarda) vào đầu tháng 11.
Theo dữ liệu Kpler, Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến nhập 141.000 thùng/ngày dầu Iraq trong tháng 11, tăng từ 99.000 thùng/ngày của tháng 10 và trung bình 80.000 thùng/ngày trong những tháng trước đó.

Những con số này thể hiện rõ xu hướng: Thổ Nhĩ Kỳ đang mở rộng nguồn cung năng lượng nhằm giảm rủi ro từ dầu Nga, đồng thời bảo vệ vị thế xuất khẩu nhiên liệu sang thị trường châu Âu.

Lệnh Trừng Phạt Phương Tây Và Sự Tái Cấu Trúc Thị Trường Dầu Toàn Cầu

Trong bối cảnh chiến tranh Ukraine kéo dài, Mỹ, EU và Anh đã siết chặt các biện pháp trừng phạt nhằm hạn chế doanh thu dầu mỏ của Nga — vốn được xem là nguồn tài chính phục vụ chiến dịch quân sự của Moscow.
Các quy định mới cuối năm 2025 đặc biệt nhắm vào các tập đoàn năng lượng quốc doanh của Nga như Rosneft và Lukoil, khiến nhiều nhà máy lọc dầu toàn cầu phải cân nhắc lại chiến lược nhập khẩu.

Trong khi Ấn Độ và Trung Quốc vẫn là những khách hàng lớn của dầu Nga, Thổ Nhĩ Kỳ đang thể hiện xu hướng tương tự Ấn Độ: đa dạng hóa nguồn cung để tránh rủi ro từ các lệnh cấm vận trong tương lai.

Theo Kpler, dầu Nga chiếm khoảng 47% tổng nhập khẩu dầu của Thổ Nhĩ Kỳ trong giai đoạn tháng 1–10/2025 — tương đương 317.000 thùng/ngày trên tổng số 669.000 thùng/ngày nhập khẩu.
So sánh cùng kỳ năm 2024, con số này là 333.000 thùng/ngày dầu Nga trong tổng 580.000 thùng/ngày, cho thấy mức độ phụ thuộc vẫn cao nhưng đang có xu hướng giảm rõ rệt.

Những Yếu Tố Chiến Lược Đằng Sau Quyết Định Của Ankara

Các nhà phân tích cho rằng quyết định này của Thổ Nhĩ Kỳ xuất phát từ bốn yếu tố chính:

Tuân thủ quy định quốc tế
Việc giảm dầu Nga giúp các nhà máy lọc dầu Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục xuất khẩu nhiên liệu sang EU mà không vi phạm các lệnh trừng phạt sắp có hiệu lực.

Ổn định kinh tế nội địa
Đa dạng hóa nguồn cung giúp Thổ Nhĩ Kỳ giảm thiểu rủi ro giá cả, tránh gián đoạn sản xuất và bảo vệ nguồn thu từ xuất khẩu năng lượng.

Cân bằng địa chính trị
Là thành viên NATO nhưng vẫn hợp tác với Nga trong lĩnh vực năng lượng và khí đốt, Ankara đang chọn cách trung lập hơn — vừa giữ quan hệ với Moscow, vừa xoa dịu áp lực từ phương Tây.

Tăng tính linh hoạt thị trường
Việc nhập thêm dầu từ Kazakhstan (KEBCO), Iraq (Basra Light) hay Angola (Mostarda) giúp Thổ Nhĩ Kỳ linh hoạt hơn mà không cần điều chỉnh lớn trong công nghệ lọc dầu.

Những Thách Thức Trước Mắt

Dù mang lại lợi ích chiến lược, việc giảm dần dầu Nga không dễ dàng. Thổ Nhĩ Kỳ phải đối mặt với nhiều khó khăn:

Chất lượng dầu khác biệt: Không phải loại dầu nào từ Brazil hay Angola cũng phù hợp ngay với cấu hình kỹ thuật của nhà máy STAR.

Chi phí vận chuyển tăng: Khoảng cách xa hơn khiến chi phí logistics và giá dầu đầu vào cao hơn.

Điều chỉnh chuỗi cung ứng: Cần thay đổi hợp đồng, chiến lược pha trộn và quy trình vận hành.

Nguy cơ chính trị: Việc giảm nhập dầu Nga có thể khiến quan hệ năng lượng giữa Ankara và Moscow gặp sóng gió, đặc biệt trong các dự án khí đốt và điện hạt nhân.

Tác Động Đến Thị Trường Dầu Toàn Cầu

Mặc dù khối lượng nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ không lớn so với Ấn Độ hay Trung Quốc, nhưng về mặt biểu tượng, động thái này thể hiện sự tái cấu trúc âm thầm của thương mại dầu toàn cầu.
Khi ngày càng nhiều quốc gia giảm nhập dầu Nga, Moscow buộc phải giảm giá sâu hơn để giữ thị phần, trong khi các nhà sản xuất khác như Iraq, Kazakhstan và Angola hưởng lợi từ nhu cầu tăng.

Theo các chuyên gia của Rystad Energy và Commerzbank, xu hướng này có thể thắt chặt nguồn cung dầu không thuộc Nga, góp phần hỗ trợ giá dầu Brent nếu nhu cầu toàn cầu duy trì ổn định trong năm 2026.

Triển Vọng Sắp Tới

Tương lai của chiến lược này phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

Khả năng cung ứng ổn định của Iraq và Kazakhstan;

Chính sách trừng phạt mới từ phương Tây hoặc động thái giá dầu từ Nga;

Chiến lược năng lượng quốc gia của Thổ Nhĩ Kỳ trong mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng khu vực.

Nếu xu hướng hiện nay tiếp diễn, tỷ trọng dầu Nga trong tổng nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ có thể giảm xuống dưới 40% vào giữa năm 2026 — mức thấp nhất kể từ trước xung đột Ukraine.

Kết Luận

Bước đi của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc giảm phụ thuộc dầu Nga cho thấy mối liên kết giữa năng lượng và chính trị quốc tế ngày càng chặt chẽ.
Thông qua việc mở rộng nhập khẩu từ Iraq, Kazakhstan và các đối tác mới, Ankara đang tái định hình bản đồ năng lượng quốc gia — đồng thời góp phần định hình lại dòng chảy dầu toàn cầu.

Dù còn nhiều thách thức, chiến lược này khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ là một người chơi linh hoạt và thực dụng trong bối cảnh năng lượng thế giới biến động mạnh.
Trong một thế giới đầy bất ổn, đa dạng hóa nguồn cung năng lượng có lẽ chính là “tài sản chiến lược” quý giá nhất của Thổ Nhĩ Kỳ.

Câu hỏi thường gặp 

Q1: Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ giảm nhập khẩu dầu Nga?
Do các lệnh trừng phạt mới của phương Tây khiến việc mua dầu Nga tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, các nhà máy lọc dầu Thổ Nhĩ Kỳ buộc phải chuyển hướng sang nguồn khác.

Q2: Những quốc gia nào đang thay thế Nga trong nguồn cung dầu của Thổ Nhĩ Kỳ?
Iraq, Kazakhstan, Brazil và Angola là các nguồn cung thay thế chính hiện nay.

Q3: Hiện Thổ Nhĩ Kỳ nhập bao nhiêu dầu ngoài Nga?
Khoảng 77.000–129.000 thùng/ngày, theo dữ liệu các hợp đồng giao hàng tháng 12 do Reuters công bố.

Q4: Động thái này có ảnh hưởng đến giá dầu thế giới không?
Có thể. Nếu nhiều nước cùng đa dạng hóa nguồn cung, nguồn dầu không từ Nga sẽ khan hiếm hơn, qua đó đẩy giá dầu Brent tăng trong trung hạn.