Thế giới có đang bước vào thời kỳ hậu USD? Vai trò của vàng, năng lượng và trí tuệ nhân tạo trong trật tự mới

Niềm tin vào đồng USD đang suy yếu, trong khi vàng, trí tuệ nhân tạo (AI) và năng lượng đang trở thành ba trụ cột mới của quyền lực toàn cầu — báo hiệu một trật tự tài chính đang chuyển mình.

Bước Ngoặt Của Tài Chính Toàn Cầu

Trong gần tám thập kỷ, đồng USD đã giữ vai trò thống trị — là xương sống của thương mại, dự trữ và định giá năng lượng toàn cầu.
Nhưng khi năm 2025 sắp khép lại, ngày càng nhiều nhà kinh tế và nhà đầu tư tin rằng chúng ta đang chứng kiến sự suy giảm dần dần của quyền lực đồng bạc xanh, được thúc đẩy bởi ba làn sóng: đa dạng hóa dự trữ, chuyển dịch năng lượng và sự trỗi dậy của công nghệ AI.

Ba yếu tố này — vàng, năng lượng và trí tuệ nhân tạo — đang cùng nhau tái định hình hệ thống tài chính thế giới theo cách mà kể từ thời hậu Bretton Woods chưa từng có.

1️⃣ Vàng: Cuộc Nổi Dậy Thầm Lặng Chống Lại Sự Thống Trị Của USD

Ngân Hàng Trung Ương Và Cuộc Cách Mạng Âm Thầm

Kể từ năm 2022, các ngân hàng trung ương — đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi — đã mua vàng ở mức kỷ lục.
Theo Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), lượng mua vào trong năm 2024 vượt 1.200 tấn, cao nhất trong lịch sử hiện đại.
Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga chiếm hơn 60% tổng nhu cầu này.

Điều đáng nói: đây không chỉ là động thái tài chính, mà là một chiến lược địa chính trị.

Trung Quốc đặc biệt đang âm thầm thay thế một phần trái phiếu kho bạc Mỹ bằng vàng vật chất, nhằm giảm sự phụ thuộc vào tài sản định giá bằng USD — vốn dễ bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt hoặc biến động chính trị.
Các ước tính độc lập từ Société Générale cho thấy dự trữ vàng thực tế của Trung Quốc có thể đã vượt 5.000 tấn, gấp đôi con số công bố chính thức.

“Vàng đã trở thành biểu tượng của chủ quyền tài chính,” chuyên gia Nicky Shiels (MKS Pamp) nhận định. “Đối với các quốc gia lo ngại rủi ro chính trị từ Mỹ, vàng là một hình thức bảo hiểm tự nhiên.”

Xu Hướng Phi Đô La Hóa

Cái gọi là “phi đô la hóa” (de-dollarization) không có nghĩa là thế giới sẽ bỏ USD ngay lập tức, mà là tạo ra hệ thống song song:

Thanh toán thương mại và năng lượng bằng đồng nội tệ (như nhân dân tệ, rupee, dirham).

Xây dựng mạng lưới thanh toán kỹ thuật số gắn với vàng như mBridge hay BRICS Pay.

Tăng tích trữ vàng như một biện pháp phòng vệ trước rủi ro tài chính của Mỹ.

Chính xu hướng này đã góp phần đẩy giá vàng vượt 4.300 USD/ounce, mức cao kỷ lục lịch sử.

2️⃣ Năng Lượng: Động Cơ Của Trật Tự Mới

Nga, OPEC+ Và Quyền Lực Tài Nguyên Trở Lại

Năng lượng luôn là trụ cột quyền lực của kinh tế toàn cầu — và trong năm 2025, bản đồ quyền lực năng lượng đang được vẽ lại.
Sau nhiều năm chịu trừng phạt, Nga đã chuyển hướng hơn 80% lượng dầu xuất khẩu sang châu Á, chủ yếu là Trung Quốc và Ấn Độ, qua đó tránh phụ thuộc vào hệ thống thanh toán phương Tây.

Trong khi đó, OPEC+ vẫn duy trì chính sách cắt giảm sản lượng khoảng 2,2 triệu thùng/ngày, giúp giá dầu Brent dao động quanh 90–95 USD/thùng bất chấp tăng trưởng chậm lại.
Kết quả là, cán cân “petrodollar” đang bị thách thức khi ngày càng nhiều hợp đồng dầu được thanh toán bằng nhân dân tệ hoặc dirham thay vì USD.

Saudi Arabia và UAE cũng đã gia nhập khối BRICS, chính thức củng cố trục năng lượng Á–Âu và mở rộng ảnh hưởng ra khỏi quỹ đạo tài chính Washington.

Nghịch Lý Xanh

Trớ trêu thay, chính quá trình chuyển đổi năng lượng xanh lại đang củng cố vị thế của Trung Quốc.
Nước này kiểm soát hơn 70% công suất tinh luyện toàn cầu đối với các khoáng sản chiến lược như lithium, nickel, đồng và đất hiếm — những nguyên liệu thiết yếu cho pin, xe điện và năng lượng tái tạo.

“OPEC mới không chỉ là dầu mỏ — mà là pin, chip và khoáng sản,” ông Fatih Birol (Cơ quan Năng lượng Quốc tế – IEA) nhận định.
“Quyền lực năng lượng đang được định nghĩa lại.”

3️⃣ Trí Tuệ Nhân Tạo (AI): Cuộc Đua Vũ Trang Kinh Tế Mới

AI – Chất Xúc Tác Cho Tái Cấu Trúc Quyền Lực Kinh Tế

Nếu vàng là nơi lưu trữ giá trị và năng lượng là nhiên liệu, thì AI chính là động cơ của trật tự mới.
Trong hai năm qua, các chính phủ và tập đoàn toàn cầu đã chi hơn 1.000 tỷ USD vào hạ tầng AI — từ nhà máy bán dẫn, trung tâm dữ liệu cho đến siêu cụm điện toán đám mây.

Mỹ vẫn dẫn đầu trong phát triển mô hình (với OpenAI, Google DeepMind, Anthropic), nhưng Trung Quốc đang thu hẹp khoảng cách nhanh chóng — đầu tư mạnh vào thiết kế chip nội địa, điện toán lượng tử và mô hình ngôn ngữ như Ernie (Baidu) hay Qwen (Alibaba).

AI không chỉ là công nghệ — mà là vũ khí chiến lược trong cạnh tranh quyền lực dữ liệu và tầm ảnh hưởng toàn cầu.

AI Và “Đồng Tiền Của Niềm Tin”

AI đang thay đổi cách các quốc gia tích lũy sức mạnh và đo lường năng suất.
Những nền kinh tế dẫn đầu trong tự động hóa, dữ liệu và tài chính kỹ thuật số đang trở thành “siêu cường số hóa” — nơi dữ liệu được xem như tài sản dự trữ mới.

AI cũng tác động trực tiếp đến thị trường vàng và tiền tệ, khi các hệ thống giao dịch tự động ngày càng chi phối biến động giá trong thời gian thực.

“AI đang trở thành bàn tay vô hình của thị trường tài chính,” chiến lược gia Nikolaos Panigirtzoglou (JPMorgan) nói. “Nó không thay thế dòng vốn — nó khuếch đại chúng.”

4️⃣ Sự Suy Giảm Dần Của Quyền Lực Đồng USD

Những Con Số Biết Nói

Đồng USD hiện chiếm 58,4% dự trữ toàn cầu (theo IMF, quý 3/2025), giảm mạnh từ 71% cách đây hai thập kỷ.

Nhân dân tệ đạt 5,7%, mức cao nhất lịch sử.

Khối BRICS+ hiện chiếm 45% GDP toàn cầu (PPP) và đang thảo luận cơ chế thanh toán gắn với vàng và hàng hóa.

Mặc dù USD vẫn là đồng tiền thanh khoản mạnh nhất, nhưng sự “vũ khí hóa tài chính” của Mỹ qua các lệnh trừng phạt đã khiến nhiều nước tìm cách đa dạng hóa.

“Niềm tin — chứ không phải khả năng chuyển đổi — mới là yếu tố duy trì sức mạnh của USD,” nhà kinh tế Stephen Jen viết. “Và chính niềm tin ấy đang bị xói mòn.”

5️⃣ Bộ Ba Trụ Cột Của Trật Tự Mới: Vàng – Năng Lượng – AI

Ba yếu tố này đang hình thành bộ khung quyền lực kinh tế toàn cầu mới:

Khác với Chiến tranh Lạnh, kỷ nguyên này không còn phân cực “hai phe”, mà là một mạng lưới đa trung tâm, nơi quyền lực được định đoạt bởi ai kiểm soát tài nguyên, năng lượng và dữ liệu.

6️⃣ Thế Giới Sắp Tới: Từ Đơn Cực Sang Đa Cực

Từ năm 2026 trở đi, giới phân tích dự báo hai kịch bản:

“Hội nhập phân mảnh” – các khối khu vực (BRICS, EU, ASEAN) phát triển hệ thống thanh toán song song, nhưng vẫn dựa vào USD để ổn định.

“Đa cực tiền tệ” – nơi các đồng tiền kỹ thuật số, tài sản gắn vàng và AI-fintech cùng tồn tại.

Dù theo hướng nào, kỷ nguyên độc tôn của USD như sau Thế chiến II dường như đang đi đến hồi kết.

“Đồng đô la không chết – nó đang bị pha loãng,” chuyên gia Zoltan Pozsar viết. “Và thay thế nó là một hệ thống dựa trên hàng hóa, năng lượng và sức mạnh tính toán.”

7️⃣ Kỷ Nguyên Của Quyền Lực Hữu Hình

Thế kỷ 20 là thời đại của tín dụng và nợ.
Thế kỷ 21 đang chuyển sang thời đại của tài sản hữu hình – vàng, năng lượng và dữ liệu.

Mỗi yếu tố là một dạng quyền lực:

Vàng lưu trữ,

Năng lượng vận hành,

AI khuếch đại.

Cả ba đang âm thầm tái định hình trật tự quyền lực toàn cầu, báo hiệu sự chuyển giao lịch sử – không phải sự sụp đổ của USD, mà là sự ra đời của một hệ thống tài chính đa cực, gắn liền với tài nguyên và công nghệ

Câu Hỏi Thường Gặp

1️⃣ Liệu đồng USD có sụp đổ hoàn toàn?
→ Không. USD vẫn là đồng tiền chủ đạo, nhưng đang mất dần vị thế “duy nhất” khi các quốc gia mở rộng lựa chọn dự trữ và thanh toán khác.

2️⃣ Tại sao các ngân hàng trung ương mua vàng mạnh đến vậy?
→ Để phòng ngừa rủi ro tài chính, lạm phát, và tránh phụ thuộc vào đồng USD.

3️⃣ AI ảnh hưởng thế nào đến tài chính toàn cầu?
→ Thông qua giao dịch tự động, tài chính kỹ thuật số, và năng suất mới trong nền kinh tế.

4️⃣ Vì sao năng lượng vẫn là trung tâm quyền lực?
→ Dầu, khí và khoáng sản chiến lược vẫn quyết định dòng tiền, lạm phát và thương mại toàn cầu.